گروه صنعت و تجارت: «در ۶ ماه نخست سال جاری بیش‌ از ۳۵۰ میلیون دلار داد و ستد تجاری میان افغانستان و ایران صورت گرفته و طالبان در صدد گسترش روابط تجاری میان افغانستان و این همسایه غربی خود است.» این خبر را عبدالسلام جواد، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت طالبان اعلام کرده است. روابط تجاری ایران و افغانستان در چند ماه اخیر روند روبه رشدی داشته به طوری‌که دولت طالبان این بار خواهان افزایش روابط تجاری با ایران شده است. این در حالی است که گزارش پژوهشی اتاق بازرگانی تهران در شهریورماه امسال،
کاهش مبادلات تجاری ایران و افغانستان در زمان طالبان را نشان می داد.
یک هفته پیش از این نیز، سرپرست وزارت امورخارجه حکومت طالبان افغانستان در دیدار با سید حسن مرتضوی معاون سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل خواستار افزایش داد و ستد اقتصادی میان دو کشور و ایجاد سهولت در بخش‌های تجارت و ترانزیت شد. وزارت امورخارجه حکومت طالبان در گزارشی اعلام کرده که امیرخان متقی در دیدار با مرتضوی تأکید کرده است با فرارسیدن فصل زمستان واردات اجناس ضروری و مورد نیاز از ایران افزایش می یابد، از این‌رو حکومت طالبان از ایران درخواست دارد که سهولت هایی برای تاجران با هدف آسان تر شدن روند واردات کالا از ایران به افغانستان انجام شود. به نوشته خبرگزاری آوا، جمهوری اسلامی ایران بالاتر از پاکستان، بزرگترین شریک تجاری افغانستان به حساب می‌آید.
اقتصاد افغانستان تقریباً ناچیز است. تولید ناخالص داخلی این کشور، در زمان حضور نیروهای بین‌المللی (در سال ۲۰۲۰)، به حدود ۱۹.۸ میلیارد دلار آمریکا رسید، در حالی که تجارت خارجی آن در سال ۲۰۱۹ حدود ۹.۵ میلیارد دلار آمریکا بود. با این حال طی سال‌ها، ایران روابط تجاری خود را با افغانستان توسعه داده و به یکی از بزرگترین صادرکنندگان به این کشور تبدیل شده است. افغانستان سومین مقصد صادرات ایران است. شرکای اصلی تجاری افغانستان همسایگان آن به همراه هند هستند. زمانی که نیروهای بین المللی در این کشور مستقر شدند، ایالات متحده آمریکا، امارات متحده عربی و ترکیه از جمله شرکای تجاری اصلی افغانستان بودند. با این وجود، بازار افغانستان به دلیل بحران های طولانی مدت و درگیری های عمیق داخلی برای اکثر کشورهای جهان جذابیتی ندارد. چین و پاکستان (و تا حدی امارات متحده عربی) رقبای تجاری اصلی ایران در افغانستان هستند. مرز مشترک بین افغانستان و همسایگان آسیای مرکزی نیز ممکن است مبادلات تجاری را تقویت کند.
قطع روابط اقتصادی افغانستان با ایالات متحده آمریکا، متحدانش و هند در خدمت منافع دیگر بازیگران منطقه ای و خارجی خواهد بود. انتظار می رود چین، پاکستان، ترکیه و قطر به زودی همکاری های اقتصادی خود را با افغانستان گسترش دهند. ترکیه و قطر در مرحله بعدی بدون ایجاد مبادلات تجاری قوی، دسترسی خود به افغانستان را به همکاری های فنی، سیاسی و ساختاری محدود خواهند کرد. به علت ملاحظات ژئوپلیتیکی، شانس ترکیه و قطر در بازار افغانستان کمتر از ایران است. همچنین ردپای اقتصادی پاکستان که قرار است کمک های امنیتی، سیاسی و لجستیکی به دولت طالبان در بازار افغانستان ارائه کند، محدود خواهد بود. اقتصاد پاکستان هم اکنون در بحران است و از حمایت مالی و تجاری از طالبان افغانستان جلوگیری می کند. چین تنها کشوری است که توانایی های مالی و سرمایه گذاری قابل توجهی در افغانستان دارد. زمان نشان خواهد داد که آیا چین به اندازه کافی برای تامین کالا و راه اندازی سرمایه گذاری هایی که از اقتصاد افغانستان حمایت می کند، انگیزه کافی دارد یا خیر. با این حال، بررسی پروژه‌های همکاری اقتصادی و سیاسی چین با دیگر کشورها، برنامه‌هایی را برای تأمین کالاهای ضروری و سوخت برای افغانستان آشکار نمی‌کند.
در همین حال عبدالسلام جواد سخنگوی وزارت صنعت و تجارت در گفتگو با خبرگزاری صدای افغان تصریح کرد: در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۱، صادرات افغانستان به ایران به بیش از پنج میلیون دلار رسیده است. وی افزود: طالبان به ویژه وزارت صنعت و تجارت در صدد افزایش صادرات خود به ایران است و تا آخر سال جاری احتمال بالا رفتن رقم صادرات به این کشور همسایه نسبت به سال‌های گذشته می‌رود. به گفته جواد، اقلام صادراتی افغانستان به جمهوری اسلامی ایران شامل تار نخ، کشمش، بادام، عصاره نباتی، پنبه و زیره بوده است. وی همچنین خاطرنشان کرد که تاجران افغان کالاهایی به ارزش بیش از ۳۵۱ میلیون دلار از جمهوری اسلامی ایران از جمله بنزین، بنزین دیزل، گاز مایع، سیمان و برق وارد کرده‌اند.
این مقام افغان در ادامه‌ اظهارات خود تاکید کرد که طالبان به ویژه وزارت صنعت و تجارت در صدد گسترش روابط تجاری افغانستان با همسایه غربی خود است. وی اظهار داشت: در نشستی که میان نورالدین عزیزی سرپرست وزارت صنعت و تجارت و حسن کاظمی قمی نماینده جمهوری اسلامی در امور افغانستان برگزار شده بود، بر روی گسترش روابط تجاری تاکید شده است. سخنگوی وزارت صنعت و تجارت در حالی این اظهارات را مطرح می‌کند که هفته گذشته او در گفت‌وگو با خبرنگار آوا از افزایش میزان صادرات افغانستان در هشت‌ماه گذشته خبر داده و گفته بود که تاجران افغان در این مدت صادراتی به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار داشته‌اند.
در بخش داده‌های گزارش تحلیلی اتاق بازرگانی تهران در شهریورماه سال جاری؛ کاهش ۴۰ درصد تجارت ایران و افغانستان قابل توجه است که فعالان اقتصادی افغانستان تحریم‌های آمریکا علیه شبکه بانکی افغانستان و ایجاد آشفتگی در آن را یکی از دلایل کاهش تجارت با ایران دانسته‌اند. به نظر می‌رسد ایران نیاز به بازارهای جایگزین در محیط منطقه‌ای و بین‌المللی دارد. درآمد ۳۳۷ میلیارد دلاری روسیه از صادرات انرژی و مازاد تجاری ۱۲۰ میلیارد دلاری عربستان از دیگر داده‌های آماری است. داده‌های تازه دولت امارات نشان می‌دهد که تجارت خارجی این کشور در نیمه اول سال ۲۰۲۲ با رشدی ۱۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ از ۱ تریلیون درهم فراتر رفته است. داده‌های جدید مرکز آمار مصر نیز نشان از جهش سرمایه‌گذاری امارات در این کشور دارد. داده‌های این مرکز نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری امارات در مصر در نیمه اول سال مالی ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱، افزایش ۱۶۹.۱ درصدی داشته است.
سه ماه پیش بود که وزیر بهداشت دولت موقت طالبان در راس هیاتی به ایران سفر کرد و با مقامات ایرانی دیدار و گفتگو کرد. وزیر بهداشت طالبان در این سفر بر همکاری دو کشور در بخش خدمات درمانی تاکید داشت. وی ارتقای ظرفیت و تقویت برنامه‌های آموزشی را یک امر مهم خوانده و خواهان همکاری ایران در بخش‌های تخصص و فوق تخصص گردید. براساس این گزارش، همچنان مقامات بهداشتی دو کشور بر همکاری‌های مشترک در بخش‌های مختلف درمانی در افغانستان بر اساس یک تفاهم‌نامه وعده همکاری دادند.