نسخه چاپی
گروه
اقتصاد کلان: شرکتهای دانشبنیان بهعنوان موتور پیشران توسعه صنعت کشور،
در حالی مدتهاست نقش خود را در اقتصاد پیداکردهاند که باوجود ظرفیتهای
زیادی که دارند، با چالشهای متعددی روبهرو هستند. یکی از این چالشها،
تامین منابع توسط نهادهای مالی از جمله بانکها، صندوقها و... است. طبق
اعلام بانک مرکزی، میزان تسهیلاتدهی به شرکتهای دانشبنیان در نیمه اول
امسال با رقم ۵۸۴.۸ هزار میلیارد ریال نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش
100 درصدی داشته است. بانک مرکزی از افزایش 100 درصدی اعطای تسهیلات به
شرکتهای دانشبنیان در نیمه اول سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل
خبر داد و گفت: طی شش ماهه اول امسال به ۱۴۰۴ شرکت دانش بنیان در قالب ۷۶۱۲
فقره تسهیلات معادل ۵۸۴.۸ هزار میلیارد ریال پرداخت شده است . به گزارش
تجارت، بیشترین تسهیلات به شرکت های مذکور طی شش ماهه ۱۴۰۱ از سوی بانک های
ملت به مبلغ ۱۰۲.۲ هزار میلیارد ریال، تجارت به مبلغ ۸۵ هزار میلیارد ریال
و اقتصاد نوین به مبلغ ۵۶.۴ هزار میلیارد ریال بوده است. از کل تسهیلات
پرداختی در سال جاری ۸۸۹۳۶۷ میلیارد ریال تسهیلات جاری، ۷۳۹۲ میلیارد ریال
تسهیلات معوق شده و ۱۲۰۷۰ میلیارد ریال نیز تسهیلات مشکوک الوصول عنوان شده
است.
اگرچه توسعه فعالیتهای دانشبنیان در سال جاری، نهادها و
دستگاههای اجرایی را به سمت حمایت از این کسبوکارها به حرکت درآورده، اما
آژیر کوچ جمعی دانشبنیانها به صدا درآمده است. موضوعی که پیشتر از سوی
بخش خصوصی نسبت به آن هشدار داده شدهبود. اما روز گذشته معاون وزیر صمت از
مهاجرت این شرکتها خبر داد و آن را خطرناک دانست. به گفته علیرضا
شاهمیرزایی، این روزها نخبگان شناسایی میشوند و بهصورت تیمی از کشور
خارج میشوند. کارشناسان عنوان میکنند که دلیل اصلی این مهاجرت به «مشکلات
مالی شرکتهای دانشبنیان»، «تحریمهای بینالمللی» و به دنبال آن
«بازارهای محدود» برمیگردد. هرچند بستههای مختلفی از سوی وزارتخانهها و
دستگاههای اجرایی برای تقویت بنیه مالی دانشبنیانها تدوین شده است، اما
فعالان اقتصادی بر این باورند که حمایتهای مالی از طریق وامهای ارزان،
خطر ایجاد بیرویه شرکتهای دانشبنیان را تداعی میکند و رانتهایی که
بهواسطه این شیوه بهوجود میآید، خروج کارآفرینان واقعی را رقم میزند.
در این راستا کارشناسان اعتقاد دارند در شرایطی میتوان مانع از خروج
کارآفرینان واقعی شد که اصلاح شیوه حمایت مالی از شرکتهای دانشبنیان، رفع
تحریمها، کمک به توسعه بازار شرکتهای دانشبنیان و پیوستن آنها به
زنجیره ارزش جهانی محقق شود. اما بازوی پژوهشی وزارت صمت نیز در گزارشی به
مسیرهایی برای «حمایت واقعی» از شرکتهای دانشبنیان اشاره کرده است.
براساس این گزارش بهطور کلی دو نگاه به توسعه اقتصاد دانشبنیان قابلطرح
است. در نگاه محدود به این مفهوم، حمایت از توسعه شرکتهای فناور کوچک و
متوسط مترادف با اقتصاد دانشبنیان در نظر گرفته میشود و در نگاه دوم که
دیدگاه وسیع و جامعی به این مفهوم دارد، بهبود بهرهوری و
رقابتپذیری بینالمللی شرکتهای صنعتی و نوآوری مدل کسبوکار نیز در
زیرمجموعه مفهوم اقتصاد دانشبنیان قرار میگیرند. در ایران تا چند
سالگذشته بیشتر مفهوم محدود توسعه اقتصاد دانشبنیان موردتوجه بوده
است. با اینوجود در سالهای اخیر تغییر قابلتوجهی در توسعه این مفهوم در
سطح کلان اتفاق افتاد و با توسعه زیستبوم نوآوری کشور، دیدگاه وسیع و
رسوخ فناوری در توسعه اقتصاد دانشبنیان به نگاه غالب در کشور تبدیل شده
است. در این پژوهش «حمایتهای مستقیم و هدفمند»، «تقویت شرکتهای
دانشبنیان استانی بر اساس نیاز هر استان» و «پیوند شرکتهای بزرگ صنعتی با
شرکتهای دانشبنیان برای تقویت پایه علمی آنها»برای حمایت از
دانشبنیانها مورد تاکید قرار گرفته است. معاون وزیر صمت درخصوص کوچ جمعی
دانشبنیانها هشدار داد. به گفته علیرضا شاهمیرزایی در حالحاضر با مشکل
خروج نخبگان علمی و عملی مواجه هستیم که تیم تشکیل دادهاند و شناسایی
میشوند و بهصورت تیمی خارج میشوند. او این رخداد را خطرناک دانسته است.
از نگاه کارشناسان آنچه امروز منجر به خروج شرکتهای دانشبنیان شده است،
مشکلات مالی، تحریمهای بینالمللی، بازارهای محدود و عدمامکان
پیوستن آنها به زنجیره ارزش جهانی است. این موضوع را پیشتر فعالان اقتصادی
بخشخصوصی هشدار داده بودند. آژیر خروج شرکتهای دانشبنیان در حالی به صدا
درآمده که بررسیها نشان میدهد در سالهای اخیر ایران به مکانی برای
کارورزی نیروی انسانی شرکتهای دانشبنیان بدل شده است. نیروهایی که بعد از
یک دوره کوتاه یا میانمدت کار در این شرکتها، سر از شرکتهای بزرگ
درمیآورند. گذشته از این موضوع، اغلب شرکتهای دانشبنیان ایرانی به
بازارهای داخلی بسنده کرده و نگاه فراسرزمینی ندارند و در این صورت توسعه
کسبوکار آنها نیز محقق نمیشود. علاوهبر این، نبود استاندارد لازم در این
شرکتها نیز در نهایت منجر به شکست کسبوکار دانشبنیانها و در نهایت
خروج نیروی انسانی از کشور شده است. پیش تر وزیر اقتصاد گفته بود: یکی از
مهمترین حمایتهایی که ما در حوزه اقتصاد دانشبنیان نیاز داریم، این است
که کاری کنیم پاداشها در اقتصاد ایران، بیشتر به بخشهای اقتصادی مولد و
از بین مولدها هم به بخشهای دانشبنیان اختصاص پیدا کند. او تصریح کرد:
باید این فرهنگ نهادینه شود که حتی تولیدکنندگان ما در فعالیت خود به جای
اینکه سعی کنند برای خودشان انحصاری ایجاد کنند، محل کسب ارزش خود را بیشتر
به سمت دانشبنیان شدن فعالیتهایشان ببرند. خاندوزی عنوان داشت: ما در
وزارت اقتصاد تمام کمک خودمان را در عرصه سیاست کلان برای حمایت از
فعالیتهای دانشبنیان انجام دادهایم و از این به بعد هم با جدیت بیشتری
این امر را پیگیری خواهیم کرد؛ به عنوان مثال در مرحله رفع موانع از پیش
پای بنگاهها از طریق هیات مقرراتزدایی، میتوانیم کمک کنیم تسهیل بیشتری
مشمول شرکتهای دانشبنیان شود. او افزود: یا در حوزه زیرمجموعه وزارت
اقتصاد، ما میتوانیم مشتریهای خوبی برای محصولات دانشبنیان باشیم و به
طور مثال اگر شرکتهایی هستند که میتوانند در فرایند گمرکی یا پیادهسازی
نظام سامانه مؤدیان و پایانههای فروشگاهی و ... به ما کمک بکنند، پذیرای
آنها هستیم. امین رئیسیمعاون توسعه بازار صندوق پژوهش و فناوری توسعه
صادرات و فناوری با بیان اینکه حمایتهای صندوقهای پژوهش و فناوری از
اکوسیستم نوآوری در کشور میتواند اقدام بسیار موثری باشد، یادآور شد: طی
سالهای اخیر رشد اقتصاد شرکتهای دانشبنیان خوب بوده و این شرکتها با
ارائه ایدههای نو گام موثری در توسعه اقتصادی کشور برداشتهاند و هرروز
شاهد رونمایی از ایدههای برتر شرکتهای دانشبنیان هستیم، اما هنوز در این
بخش کار زیادی داریم. وی بر این باور است که قطعا دستیابی به چشماندازی
که کشور برای رشد صنایع دانشبنیان مشخص کرده نیاز به حمایتهای بیشتری
دارد و در این مسیر باید رویکردها تغییر کند تا استفاده از خدمات شرکتهای
دانشبنیان به شکلی بهتر در کشور جا بیفتد و این شرکتها بازوی پیشران
اقتصاد دانشبنیان و مقاومتی قرار گیرند.