نسخه چاپی
ارسال به دوستان
مشخص نیست مسکو دقیقا چه میخواهد، اما تحلیل‌ها بر آن است که روسیه نمی‌خواهد اهرم ایران را در بحبوحه جنگ با اوکراین در برابر غرب از دست بدهد. به همین دلیل هم در آخرین زمان‌بندی که انتظار می‌رود روند احیای برجام به ثمر برسد، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، سنگی جدید لای چرخ برجام می‌اندازد.
آفتاب یزد: مشخص نیست مسکو
دقیقا چه میخواهد، اما تحلیل‌ها بر آن است که روسیه نمی‌خواهد اهرم ایران
را در بحبوحه جنگ با اوکراین در برابر غرب از دست بدهد. به همین دلیل هم
در آخرین زمان‌بندی که انتظار می‌رود روند احیای برجام به ثمر برسد، سرگئی
لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، سنگی جدید لای چرخ برجام می‌اندازد. او در
هتل کوبورگ وین از واشنگتن خواسته تا تضمین کتبی دهد که تحریم‌های ضدروسیه،
تاثیر منفی بر روابط اقتصادی و تجاری این کشور با ایران نگذارد. موضوعی که
به نظر درخواستی برای معافیتی جامع و عام و نه موردی است. با این حال،
خواسته روسیه با مخالفت اولیه آمریکا روبرو می‌شود. آنتونی بلینکن، وزیر
خارجه آمریکا گفته:«تحریم‌های روسیه هیچ ارتباطی به توافق هسته‌ای ایران و
چشم‌انداز بازگشت به آن ندارد. این‌ها به‌هیچ‌وجه باهم مرتبط نیستند. خروج
از برجام یکی از بدترین اشتباه‌هایی است که در سال‌های اخیر انجام شده
است.» این در حالی است که شنیده شده که اولیانوف به باقری گفته اگر آمریکا
به روسیه تضمین کتبی در برجام ندهد، لاوروف نه در جلسه وزیران برای امضای
توافق احتمالی در وین شرکت می‌کند و نه مسکو پای آن توافق‌نامه را امضا
خواهد کرد. در صورت صحت این موضوع می‌توان گفت روسیه ایران را گروگان گرفته
و با استفاده از اهرم فشار ایران در حال باج‌گیری از غرب و آمریکا است!
باید دید در چنین شرایطی ایران چه کاری باید انجام دهد؟
>اظهارنظری بدون هماهنگی با ایران؟
چندی پیش یک مقام ارشد ایرانی به رویترز گفته بود: «لازم است به وضوح بفهمیم که مسکو چه میخواهد. اگر آنچه آنها می‌خواهند مربوط به برجام باشد، یافتن راه‌حل برای آن دشوار نخواهد بود، اما اگر تضمین‌هایی که مسکو خواسته است فراتر از برجام باشد، پیچیده خواهد شد.»
سیدمحمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران نیز به الجزیره گفته است: «مذاکرات هسته‌ای تمام نشده است. از یک سو، ایران منتظر شفاف‌سازی مسکو در مورد خواسته‌های خود از آمریکا است. از سوی دیگر، آمریکا به تعدادی از خواسته‌های ایران که برای احیای و اجرای کامل توافق هسته‌ای کلیدی هستند، پاسخ نداده است.»
به باور کاشناسان، اظهارات مرندی
درباره انتظار ایران برای شفاف‌سازی مسکو به بسیاری از گمانه‌زنی‌ها درباره
همسویی موضع ایران و روسیه در این خصوص پایان می‌دهد.
لورنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال هم اعلام کرده بود که شنیده است که ایران به دنبال توضیح از مسکو است و حتی مقامات روسیه در وین از آنچه لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور گفت آگاه نبودند.
>نصر: ایران نگذارد روسیه برجام را گروگان بگیرد
این در حالی است که ولی نصر، عضو شورای روابط خارجی آمریکا در توییتی نوشته: «اگر آمریکا و اروپا هم بخواهند پرونده برجام و اوکراین را جدا نگه دارند، روسیه نخواهد گذاشت حتی به قیمت شکست وین. اگر روسیه نمی‌خواهد برجام را گروگان بگیرد، بهتر است با آمریکا مستقیم صحبت کند و قرارداد را نهایی کند.»
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران هم در این زمینه گفته است: «سخت است که بگوییم این یک مشکل فنی است یا یک چرخش سیاسی. فروپاشی برجام چه در میان‌مدت و چه بلندمدت به نفع روسیه نیست، حتی اگر در کوتاه‌مدت به بالا نگه داشتن قیمت جهانی انرژی به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر غرب کمک کند.»
یک مقام غربی هم در این زمینه به به وال‌استریت ژورنال گفته است: «تضمین کتبی روسیه اگر تنها مربوط به روابط اقتصادی‌اش با ایران است قابل مذاکره است، اما اگر لاوروف قصد دارد از آن به‌عنوان به یک حفره بزرگ در تحریم‌های اوکراین استفاده کند، قضیه دیگری است!»
هنری رم، تحلیلگر ارشد مسائل ایران در گروه اوراسیا در گفت‌وگو با رویترز عنوان کرد: «روسیه ممکن است قصد استفاده از ایران را به‌عنوان راهی برای دور زدن تحریم‌های غرب داشته باشد. ضمانت‌نامه کتبی که به روسیه اجازه می‌دهد این کار را انجام دهد احتمالاً فراتر از قلمرو چیزی است که واشنگتن می‌تواند در بحبوحه یک جنگ تمام‌عیار در اوکراین ارائه دهد.»
>مقامات کشورمان چه می‌گویند؟
اما اظهار نظر مقامات کشورمان در این باره حکایت از ماجرایی دیگر دارد؛ روز گذشته علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در توییتی نوشت: «چشم‌انداز توافق در مذاکرات وین به دلیل تاخیر واشنگتن در اتخاذ تصمیم سیاسی همچنان مبهم است. اولویت مذاکره‌کنندگان ایرانی حل و رفع موضوعات باقی‌مانده‌ای است که در ردیف خطوط قرمز محسوب می‌شوند. دسترسی سریع به توافق قوی نیازمند ارائه ابتکارهای جدید از سوی همه طرف‌هاست.»
از سوی دیگرسعید خطیب‌زاده،سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم روز گذشته در نشست خبری خود گفته بود:« اظهارات آقای لاوروف را در رسانه‌ها دیده‌ایم و منتظر هستیم که از طریق مجاری دیپلماتیک جزئیات آن را بشنویم.آنچه که روشن است این است که مذاکرات و گفت‌وگوها در وین در مسیر خودش در حال پیگیری است و همکاری‌های صلح آمیز هسته‌ای ایران نباید محدود و یا تحت تاثیر هیچ گونه تحریمی قرار بگیرد از جمله همکاری‌های صلح آمیز ایران در این زمینه با چین و روسیه.در همین بستر این اظهارات را می‌فهمیم. رویکرد روسیه تا به امروز در جریان مذاکرات وین برای رسیدن به توافق دسته‌جمعی در وین سازنده بوده است و منتظر هستیم که در وین جزئیات بیشتری را اگر دارند به ما بدهند.»
>ایران اعلام موضع کند
با این همه کارشناسان حوزه روابط بین‌الملل نظر دیگری در این باره دارند، اما باید دید ایران در حال حاضر و در واکنش به این اتفاقات چه کاری باید انجام دهد؟
احسان حضرتی، کارشناس روابط بین‌الملل در این رابطه به آفتاب یزد گفت:« سنگ‌اندازی روسیه در مذاکرات وین امریست که از مدت‌ها قبل منتظرش بودیم و هرلحظه امکانش وجود داشت.البته باید بگوییم که کمتر کسی تصور می‌کرد که روسیه در اثنای جنگ در اوکراین دست به چنین اقدامی بزند. با توجه به حرف‌های آقای ظریف این انتظار را داشتیم که هر چه به پایان مذاکرات و حصول نتیجه نزدیک میشویم،روس‌ها تلاش کنند تا گفتگو‌ها یا فرسایشی شود یا به سمت بن بست برود.»
وی تصریح کرد:« تصور من این است که روس‌ها مایل هستند تا در هر زمینه‌ای ابتکار عمل را در دست بگیرند.در مذاکرات وین هم همینطور است،زمانی که روس‌ها احساس کنند در گفتگو‌های وین ایران و غرب به یکدیگر نزدیک شده‌اند و ممکن است روسیه در حاشیه قرار بگیرد،به نوعی تلاش می‌کند تا مرکز توجه باشد. این رفتار کودکانه از روس‌ها به حس قدرت طلبی آنها برمیگردد. »
او در ادامه با اشاره به باج‌گیری روسیه در مذاکرات وین توضیح داد:
« مذاکرات وین تنها عرصه دیپلماسی بین‌المللی است که روس‌ها در آن همچنان حضور دارند و به این مذاکرات به عنوان یک بلیت برنده و اهرم فشار نگاه می‌کنند.این رفتارشان طبیعی است. بهرحال دو کشور سند راهبردی 20 ساله دارند که عملا به متحدانی استراتژیک تبدیل خواهند شد و روس‌ها علاقه ندارند این متحد را به دلایل مختلف از دست بدهند.روس‌ها هرگز فکر نمی‌کردند اینگونه در اوکراین گرفتار بشوند.تصور روس‌ها اشغال 48 ساعته اوکراین بود و فکر می‌کرد بعد از ضمیمه کردن آن به خاک خود با توجه به اهرم انرژی، اروپا را وادار به سکوت می‌کند و ظرف چند ماه هم قضیه فراموش می‌شود.اما نوع مقاومت اوکراینی‌ها و سپس همراهی جامعه جهانی و از همه مهمتر اعمال تحریم‌های اقتصادی شدید علیه دولت مسکو، باعث شد تا روسیه کمی نسبت به آینده دچار تردید شود. در این میان روس‌ها که به نوعی در طول تحریم‌های غرب علیه ایران توانسته بودند سود ببرند،تلاش می‌کنند تا از آخرین حربه‌های خود استفاده کنند. اگر قرار است تحریم‌های شدیدتر برسد،بتوانند از طریق ایران یا این تحریم‌ها را دور بزنند یا با گروگان گرفتن برجام اجازه اعمال تحریم‌ها را ندهند.»
او در پاسخ به این سوال که ایران باید چگونه عمل کند گفت:« کار عاقلانه ایستادگی جدی و محکم در مقابل این درخواست روس‌ها و اعلام استقلال کامل در مذاکرات است.اما متاسفانه ضعف تیم مذاکره‌کننده و میدان دادن بیش از حد به تیم روسی در وین، باعث شده تا روس‌ها تصور کنند می‌توانند در این میدان بر همه دستور دهند.ایران اگر واقعا میخواهد در مذاکرات پیروز شود و نتیجه نهایی براساس منافع ملی را به دست آورد،باید مسیر مذاکرات را از بحران اوکراین جدا کند. بهترین کار نیز آن است که اعلام رسمی کنیم تا طرف غربی بداند که ایران مسئله اوکراین را در مذاکرات وارد نمی‌کند و اولویت اول و آخر برای ایران برجام و لغو تحریم‌های ایران است. قطعادر چنین شرایطی روس‌ها عصبانی‌تر می‌شوند،اما با توجه به شرایط جامعه جهانی چندان اقدامی نمی‌توانند بکنند،البته نکته بسیار مهمی در این میان وجود دارد که سند راهبردی ایران و روسیه است این سند می‌تواند مانع از هرگونه اقدام موثر در این زمینه باشد.با توجه به اینکه اطلاعی از متن این سند نداریم،نمیتوانیم به طور دقیق پیش‌بینی کنیم. اما فعلا با توجه به این شرایط این تنها راه است تا بتوانیم استقلال مذاکرات وین را تضمین کنیم.»
>اظهارنظری بدون هماهنگی با ایران؟
چندی پیش یک مقام ارشد ایرانی به رویترز گفته بود: «لازم است به وضوح بفهمیم که مسکو چه میخواهد. اگر آنچه آنها می‌خواهند مربوط به برجام باشد، یافتن راه‌حل برای آن دشوار نخواهد بود، اما اگر تضمین‌هایی که مسکو خواسته است فراتر از برجام باشد، پیچیده خواهد شد.»
سیدمحمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران نیز به الجزیره گفته است: «مذاکرات هسته‌ای تمام نشده است. از یک سو، ایران منتظر شفاف‌سازی مسکو در مورد خواسته‌های خود از آمریکا است. از سوی دیگر، آمریکا به تعدادی از خواسته‌های ایران که برای احیای و اجرای کامل توافق هسته‌ای کلیدی هستند، پاسخ نداده است.»
لورنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال هم اعلام کرده بود که شنیده است که ایران به دنبال توضیح از مسکو است و حتی مقامات روسیه در وین از آنچه لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور گفت آگاه نبودند.
>نصر: ایران نگذارد روسیه برجام را گروگان بگیرد
این در حالی است که ولی نصر، عضو شورای روابط خارجی آمریکا در توییتی نوشته: «اگر آمریکا و اروپا هم بخواهند پرونده برجام و اوکراین را جدا نگه دارند، روسیه نخواهد گذاشت حتی به قیمت شکست وین. اگر روسیه نمی‌خواهد برجام را گروگان بگیرد، بهتر است با آمریکا مستقیم صحبت کند و قرارداد را نهایی کند.»
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران هم در این زمینه گفته است: «سخت است که بگوییم این یک مشکل فنی است یا یک چرخش سیاسی. فروپاشی برجام چه در میان‌مدت و چه بلندمدت به نفع روسیه نیست، حتی اگر در کوتاه‌مدت به بالا نگه داشتن قیمت جهانی انرژی به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر غرب کمک کند.»
یک مقام غربی هم در این زمینه به به وال‌استریت ژورنال گفته است: «تضمین کتبی روسیه اگر تنها مربوط به روابط اقتصادی‌اش با ایران است قابل مذاکره است، اما اگر لاوروف قصد دارد از آن به‌عنوان به یک حفره بزرگ در تحریم‌های اوکراین استفاده کند، قضیه دیگری است!»
هنری رم، تحلیلگر ارشد مسائل ایران در گروه اوراسیا در گفت‌وگو با رویترز عنوان کرد: «روسیه ممکن است قصد استفاده از ایران را به‌عنوان راهی برای دور زدن تحریم‌های غرب داشته باشد. ضمانت‌نامه کتبی که به روسیه اجازه می‌دهد این کار را انجام دهد احتمالاً فراتر از قلمرو چیزی است که واشنگتن می‌تواند در بحبوحه یک جنگ تمام‌عیار در اوکراین ارائه دهد.»
>مقامات کشورمان چه می‌گویند؟
اما اظهار نظر مقامات کشورمان در این باره حکایت از ماجرایی دیگر دارد؛ روز گذشته علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در توییتی نوشت: «چشم‌انداز توافق در مذاکرات وین به دلیل تاخیر واشنگتن در اتخاذ تصمیم سیاسی همچنان مبهم است. اولویت مذاکره‌کنندگان ایرانی حل و رفع موضوعات باقی‌مانده‌ای است که در ردیف خطوط قرمز محسوب می‌شوند. دسترسی سریع به توافق قوی نیازمند ارائه ابتکارهای جدید از سوی همه طرف‌هاست.»
از سوی دیگرسعید خطیب‌زاده،سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم روز گذشته در نشست خبری خود گفته بود:« اظهارات آقای لاوروف را در رسانه‌ها دیده‌ایم و منتظر هستیم که از طریق مجاری دیپلماتیک جزئیات آن را بشنویم.آنچه که روشن است این است که مذاکرات و گفت‌وگوها در وین در مسیر خودش در حال پیگیری است و همکاری‌های صلح آمیز هسته‌ای ایران نباید محدود و یا تحت تاثیر هیچ گونه تحریمی قرار بگیرد از جمله همکاری‌های صلح آمیز ایران در این زمینه با چین و روسیه.در همین بستر این اظهارات را می‌فهمیم. رویکرد روسیه تا به امروز در جریان مذاکرات وین برای رسیدن به توافق دسته‌جمعی در وین سازنده بوده است و منتظر هستیم که در وین جزئیات بیشتری را اگر دارند به ما بدهند.»
>ایران اعلام موضع کند
با این همه کارشناسان حوزه روابط بین‌الملل نظر دیگری در این باره دارند، اما باید دید ایران در حال حاضر و در واکنش به این اتفاقات چه کاری باید انجام دهد؟
احسان حضرتی، کارشناس روابط بین‌الملل در این رابطه به آفتاب یزد گفت:« سنگ‌اندازی روسیه در مذاکرات وین امریست که از مدت‌ها قبل منتظرش بودیم و هرلحظه امکانش وجود داشت.البته باید بگوییم که کمتر کسی تصور می‌کرد که روسیه در اثنای جنگ در اوکراین دست به چنین اقدامی بزند. با توجه به حرف‌های آقای ظریف این انتظار را داشتیم که هر چه به پایان مذاکرات و حصول نتیجه نزدیک میشویم،روس‌ها تلاش کنند تا گفتگو‌ها یا فرسایشی شود یا به سمت بن بست برود.»
وی تصریح کرد:« تصور من این است که روس‌ها مایل هستند تا در هر زمینه‌ای ابتکار عمل را در دست بگیرند.در مذاکرات وین هم همینطور است،زمانی که روس‌ها احساس کنند در گفتگو‌های وین ایران و غرب به یکدیگر نزدیک شده‌اند و ممکن است روسیه در حاشیه قرار بگیرد،به نوعی تلاش می‌کند تا مرکز توجه باشد. این رفتار کودکانه از روس‌ها به حس قدرت طلبی آنها برمیگردد. »
او در ادامه با اشاره به باج‌گیری روسیه در مذاکرات وین توضیح داد:
« مذاکرات وین تنها عرصه دیپلماسی بین‌المللی است که روس‌ها در آن همچنان حضور دارند و به این مذاکرات به عنوان یک بلیت برنده و اهرم فشار نگاه می‌کنند.این رفتارشان طبیعی است. بهرحال دو کشور سند راهبردی 20 ساله دارند که عملا به متحدانی استراتژیک تبدیل خواهند شد و روس‌ها علاقه ندارند این متحد را به دلایل مختلف از دست بدهند.روس‌ها هرگز فکر نمی‌کردند اینگونه در اوکراین گرفتار بشوند.تصور روس‌ها اشغال 48 ساعته اوکراین بود و فکر می‌کرد بعد از ضمیمه کردن آن به خاک خود با توجه به اهرم انرژی، اروپا را وادار به سکوت می‌کند و ظرف چند ماه هم قضیه فراموش می‌شود.اما نوع مقاومت اوکراینی‌ها و سپس همراهی جامعه جهانی و از همه مهمتر اعمال تحریم‌های اقتصادی شدید علیه دولت مسکو، باعث شد تا روسیه کمی نسبت به آینده دچار تردید شود. در این میان روس‌ها که به نوعی در طول تحریم‌های غرب علیه ایران توانسته بودند سود ببرند،تلاش می‌کنند تا از آخرین حربه‌های خود استفاده کنند. اگر قرار است تحریم‌های شدیدتر برسد،بتوانند از طریق ایران یا این تحریم‌ها را دور بزنند یا با گروگان گرفتن برجام اجازه اعمال تحریم‌ها را ندهند.»
او در پاسخ به این سوال که ایران باید چگونه عمل کند گفت:« کار عاقلانه ایستادگی جدی و محکم در مقابل این درخواست روس‌ها و اعلام استقلال کامل در مذاکرات است.اما متاسفانه ضعف تیم مذاکره‌کننده و میدان دادن بیش از حد به تیم روسی در وین، باعث شده تا روس‌ها تصور کنند می‌توانند در این میدان بر همه دستور دهند.ایران اگر واقعا میخواهد در مذاکرات پیروز شود و نتیجه نهایی براساس منافع ملی را به دست آورد،باید مسیر مذاکرات را از بحران اوکراین جدا کند. بهترین کار نیز آن است که اعلام رسمی کنیم تا طرف غربی بداند که ایران مسئله اوکراین را در مذاکرات وارد نمی‌کند و اولویت اول و آخر برای ایران برجام و لغو تحریم‌های ایران است. قطعادر چنین شرایطی روس‌ها عصبانی‌تر می‌شوند،اما با توجه به شرایط جامعه جهانی چندان اقدامی نمی‌توانند بکنند،البته نکته بسیار مهمی در این میان وجود دارد که سند راهبردی ایران و روسیه است این سند می‌تواند مانع از هرگونه اقدام موثر در این زمینه باشد.با توجه به اینکه اطلاعی از متن این سند نداریم،نمیتوانیم به طور دقیق پیش‌بینی کنیم. اما فعلا با توجه به این شرایط این تنها راه است تا بتوانیم استقلال مذاکرات وین را تضمین کنیم.»
نظر شما
آخرین اخبار
