چالش‌های ادامه دار بودجه

حمیدرضا فولادگر
نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی

با توجه به تاکیدات رهبری و اکثر کارشناسان، ساختار بودجه نیاز به اصلاحات جدی و ساختاری دارد که دولت سیزدهم قدم‌هایی در این جهت برداشته است.البته مشکل قدیمی ساختار بودجه در تقسیم بندی بودجه به یک سوم بودجه عمومی و اختصاص دو سوم آن به موسسات، بانک‌ها و موسسات غیرانتفاعی و غیره است که بخش زیادی از آن مربوط به حقوق و مزایا است.
از سوی دیگر هنوز نسبت بودجه عمرانی به جاری کم است اما نکته مهم در بودجه ۱۴۰۱ افزایش در ردیف های عمرانی بودجه نسبت به سال گذشته است. در این بودجه تلاش شده به برخی از ارقام از نظر درآمدی و هزینه‌ای واقع‌بینانه نگاه شود. گرچه کسری بودجه هیچ وقت به صفر نمی رسد ولی سعی شده حتی‌الامکان بودجه محقق شود و کمترین کسری را داشته باشد. همچنین در لایحه ارائه شده از سوی دولت نقش برخی از منابع درآمدی که امکان تحقق آن ضعیف بوده، کمتر و نقش درآمدهایی که امکان تحقق داشته بیشتر شده و به غیر از حقوق کارکنان، برخی هزینه‌های دولت هم در این بودجه روند کاهشی داشته است.
بحث دیگر پیش بینی رشد سالیانه ۸ درصدی است که بهتر بود شیب رشد را کمتر در نظر می‌گرفتند. در این حالت اولا انتظارات بالا نمی رفت و دوم اینکه اگر به رشد مورد نظر می رسیدیم امتیازی برای دولت بود که از برنامه پیش افتاده است.سال قبل میزان بهره وری ما منفی بوده و در یک سال نمی توان این بهره وری را مثبت و همزمان به رشد ۸ درصد رساند.
موضوع دیگر بخش مالیاتی بودجه است که نسبت به لایحه بودجه ۱۴۰۰ افزایش ۶۲ درصدی و نسبت به قانون افزایش ۶۶ درصدی داشته است. اینکه درآمد مالیاتی به جای فروش نفت و خام فروشی یا درآمدهایی که امکان تحقق آن کمتر است قرار گیرد، رویکرد مثبتی است. اما تا پایه‌های مالیاتی جدید تعریف و تصویب نشود و جامعه هدف مالیاتی را گسترش ندهیم، پایه‌های مالیاتی و مودیان موجود نمی‌توانند این درصد افزایش درآمد مالیاتی را محقق کنند.این در حالی است که قانون مالیات بر عایدی سرمایه هنوز تصویب نشده، لذا از این ناحیه امکان محاسبه در بودجه سلب می‌شود، حتی به فرض تصویب و قانون شدن آن که بعید است به بودجه ۱۴۰۱ برسد، نیاز به ساختار دارد و شکل گیری آن ساختار زمانبر است.مالیات بر منازل خالی و لوکس یا اتومبیل‌های لوکس جزو پایه های مالیاتی جدید است که به اندازه تحقق باید روی آنها حساب باز کرد. علاوه بر این قانون مالیات بر ارزش افزوده دائمی شده که خیلی خوب است اما هنوز سامانه مودیان مالیاتی پایانه فروشگاهی سراسری عملی نشده است. نکته مهمی که در مورد بودجه مطرح می شود تاثیر مذاکرات هسته‌ای برای رفع تحریم‌هاست. اعداد و ارقام بودجه مستقل از نتیجه مذاکرات بسته شده است. تاثیر مذاکرات بر بودجه دو حالت دارد؛ یکی شکست احتمالی مذاکرات است که باید آن را پیش بینی کنیم و نسبت به آن شرایط بودجه مختص ببندیم. دوم نتیجه گیری و دستیابی به توافق است که در آنصورت می توانیم یک سقف دوم برای بودجه در نظر بگیریم.