نسخه چاپی
ارسال به دوستان
تحولات
صورت گرفته در افغانستان و ورود طالبان به اسلام قلعه ولایت هرات، نزدیک
مرز مقابل دوغارون خراسان‌رضوی و بندر ابونصر فراهی در ولایت فراه
افغانستان مقابل مرز ماهیرود در خراسان‌جنوبی از عصر روز پنج شنبه هفته
گذشته (17 تیرماه) روند تجارت کشورمان با افغانستان را مختل کرده است. از
این رو به نظر می رسد در چند روز آینده و تا زمان عادی شدن شرایط مرزها،
صادرات به افغانستان تحت تاثیر این تحولات قرار گیرد. افغانستان پنجمین
مقصد کالاهای ایرانی است. این کشور به دلیل داشتن مرزهای زمینی با ایران
توانسته به مقصد جذابی برای صادرکنندگان ایرانی تبدیل شود. در گزارش اخیر
معاونت بررسی های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، وضعیت بازار افغانستان و
تجارت با این کشور تشریح شده که نشان می دهد ایران نخستین مبدا وارداتی
افغانستان و ششمین مقصد صادراتی این کشور است.
آمارهای ارائه شده از سوی
اتاق تهران حاکی است که ایران به عنوان مهمترین مبدا واردات کالا در
افغانستان ایفای نقش می کند. با وجود این، سهم ایران از کل واردات
افغانستان در سال2020 کاسته شده و به 17درصد رسیده است. صادرات ایران به
افغانستان در سال2020 (یک میلیارد و 104میلیون دلار) در مقایسه با سال 2019
(یک میلیارد و 247میلیون دلار) حدود 11 درصد کاهش داشته، در حالی که
واردات افغانستان از کشورهای هند، روسیه و امارات روند افزایشی داشته است.
این گزارش نشان می دهد که ایران در سال2020 ششمین مقصد صادراتی افغانستان
به شمار می رفت و سهم یک درصدی از کل صادرات این کشور را به خود اختصاص
داده بود.
در سال2020 معادل 8 میلیون دلار کالا واردات ایران از
افغانستان بوده که نسبت به سال 2019 (15میلیون دلار) با کاهش 47 درصدی رو
به رو بوده است. در صورت تضعیف بیشتر واردات ایران از این کشور و در مقابل،
افزایش واردات سایر کشورها از جمله امارات، امکان تضعیف بیشتر موقعیت
ایران در میان سایر شرکای وارداتی افغانستان وجود دارد. بررسی گروه های
کالایی برتر صادراتی به افغانستان در سال 99 براساس فصول کتاب مقررات
صادرات و واردات بیانگر آن است که بیشترین میزان صادرات به افغانستان مربوط
به «چدن، آهن و فولاد» (194میلیون دلار)، «شیشه و مصنوعات شیشه ای»
(175میلیون دلار)، «مواد پلاستیکی و اشیای ساخته‌شده از این مواد»
(157میلیون دلار)، «فرآورده های سبزی، میوه یا از سایر اجزا و نباتات»
(131میلیون دلار) و «قلع و مصنوعات قلع» (108میلیون دلار) بوده است.
در
مجموع براساس اطلاعات سازمان توسعه تجارت، صادرات ایران به کشور افغانستان
در سال 99 معادل 2 میلیارد و 306 میلیون دلار بوده است. البته ارزیابی ها
حاکی از این است که طی سال 99 کالاهای صادراتی ایران به افغانستان
(به‌استثنای کالاهای فصل 27- نفتی) برابر با 2825 ردیف تعرفه بوده که 3.5
درصد از کل این ردیف تعرفه ها، حدود 75 درصد کل ارزش صادرات و 42 درصد از
تعداد تعرفه ها هم یک درصد از کل ارزش صادرات به این کشور را شامل شده است.
آمار یاد شده از تمرکز بالا و عدم تنوع کافی کالاهای صادراتی ایران به
افغانستان حکایت دارد.
طی روزهای اخیر افغانستان با تحولات سیاسی روبه
رو بوده و تجارت با این کشور تحت تاثیر این تحولات قرار گرفته، به گونه ای
که منابع خبری در استان هرات واقع در غرب افغانستان اعلام کردند، طالبان
گمرک مرزی اسلام قلعه در مرز با ایران را تصرف کرده است. همچنین بعد از
گمرک مرزی اسلام قلعه، گمرک مرزی ابونصر فراهی هم به دست طالبان سقوط کرد.
در همین ارتباط، روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک نیز در مورد دلیل تحولات
افغانستان گفت: از تجار و بازرگانان درخواست می شود تا اطلاع ثانوی از
ارسال محموله های تجاری به مرزهای دوغارون و ماهیرود خودداری کنند. البته
مرز میلک در استان سیستان و بلوچستان مشمول این محدودیت نیست و فعال است.
همچنین محمدکوهگرد، مدیرکل گمرک دوغارون نیز گفته است: در حال حاضر نمی
توان چشم انداز روشنی در مورد عادی شدن شرایط تجارت و اجرای تشریفات گمرکی
در شرایط عادی ارائه کرد. وی در گفتگو با تسنیم، با تشریح وضعیت فعلی در
مرز ایران و افغانستان گفت: با توجه به تحولات اخیر در گمرک اسلام قلعه هم
اکنون فعالیت های تجاری و انجام تشریفات گمرکی در مرز دوغارون متوقف شده
است. کوهگرد عنوان کرد: رایزنی ها برای بازگشت امن کامیون های ایرانی حاضر
در گمرک اسلام قلعه افغانستان در جریان است و به زودی این فرآیند تکمیل
خواهد شد.
در همین ارتباط مدتی قبل رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و
افغانستان اظهار داشت: احتمال اینکه وضعیت در افغانستان آرام شود وجود دارد
اما اگر ناآرامی وجود داشته باشد صادرات به این کشور تحت تاثیر قرار می
گیرد.
حسین سلیمی در گفتگو با ایلنا در مورد تاثیر فعالیت طالبان در
افغانستان بر روند تجاری ایران و این کشور اظهار کرد: هر نوع ناامنی و
بحران سیاسی باعث می شود که ما نتوانیم روند تجاری خود را به شکل کنونی
داشته باشیم چراکه امنیت مهمترین فاکتور در صادرات است. وی افزود: اما اگر
ناآرامی وجود داشته باشد صادرات به این کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد. رییس
اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان تصریح کرد: در شرایط ناآرامی
خریدار، حمل‌کننده و غیره همه نااطمینان می‌شوند. برای هرکالایی که قرار
باشد به این کشور صادر شود نیاز به حمل و نقل وجود دارد که در شرایط ناامنی
به سختی صورت می‌گیرد.
علاوه بر آن حتی اگر خریداری قصد خرید کالایی
مانند مواد غذایی و انبار کردن آن را داشته باشد سعی می‌کند تا بازگشت
امنیت و آرامش صبر کند. سلیمی در مورد تصمیم صادرکنندگان ایرانی برای روند
تجاری با افغانستان خاطرنشان کرد: هنوز نگرانی از این بابت برای
تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی به وجود نیامده است. البته در حال
مذاکره هستند تا بتوانند برای خرید مجدد تصمیم‌گیری کنند.
