نسخه چاپی
ارسال به دوستان
برجام پاشنه آشیل اقتصاد ایران شده و در سالهای گذشته قدرت های بزرگ با این ابزار اقتصادی به کشورمان فشار می آورند.
با وجودی که ابتدای برجام برخی دولتمردان معتقد بودند امضای جان کری وزیر خارجه وقت آمریکا تضمین کننده برجام است، اما دیدیم برای دولت بعد آمریکا هیچ ارزشی نداشت و ترامپ نه تنها برجام را تایید نکرد، بلکه از آن خارج شد و به دنبال آن کشورهای دیگر نیز اگر چه بر اهمیت برجام تاکید می‌کردند، اما هیچ حرکتی که بتواند بیانگر تأثیرات مثبت برجام بر اقتصاد کشورمان باشد، مشاهده نشد. در تمام سه سال گذشته چالش‌های برجام از بین نرفت اما جابجا شد و ماهیت آنها تغییر پیدا کرد تا در نهایت تحول خاصی را شاهد نباشیم. اما به واسطه خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریمها، قوانینی وضع شد که الزاماتی در درون خود داشت. اما اکنون که زمزمه بازگشت به برجام مطرح است، به دلیل برطرف شدن تحریم ها، شرایط جدیدی را تجربه می‌کنیم که با دوران قبل از تحریم تفاوت دارد.
زمان بر بودن رفع تحریم ها
بی شک بازگشت به دوران قبل از تحریم و رسیدن به ثبات، امری است که زمان میبرد. البته بسیاری معتقد هستند در صورت بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریمها، انقلابی در حوزه اقتصادی رخ خواهد داد و گشایشی به وجود خواهد آمد که همه چیز را تغییر میدهد و متحول می کند، در حالی که بازگشت به گذشته به این سادگی نیست. تحریم ها کارکردهایی داشته که باعث رویکردهایی شده و تأثیرات خود را گذاشته است. بنابراین به سادگی نمی‌توان از آن روالی که در گذشته به وجود آمده بود، برگشت و به شرایط ثبات و ایده‌آل رسید.
اقتصاد، میوه ای گلخانه ای
عده ای گمان می‌کنند اقتصاد مانند بوته ای است که امروز در گلخانه بکاریم و سه ماه دیگر محصول آن را برداشت کنیم و در بازار بفروشیم، در صورتی که اقتصاد همچون درخت تناوری است که ریشه، تنه، شاخه و برگ های آن به مرور زمان شکل گرفته و هر چقدر این درخت قویتر و تنومندتر باشد، ثبات بیشتری دارد. این بسیار خوش باورانه است که گمان کنیم به محض امضای دوباره برجام و رفع کامل تحریمها، تمامی اقتصاد دچار تحول می‌شود و به تورم تک رقمی یا دلار 1000 تومانی باز می گردیم.
وضع قوانین متناسب پساتحریم
فراموش نکنیم که در دوران تحریمها نگاه به اقتصاد درون زا بود و تصمیماتی که گرفته می‌شد، در حمایت از تولید داخل و رونق تولیدات و محصولات داخلی برای بی اثر کردن تحریم ها بود. بنابراین امروزه لازم است بسیاری از قوانین و مقرراتی که به صورت نوشته یا نانوشته برای دور زدن تحریمها اعمال می‌شد، اصلاح شود، زیرا در صورتی که هیچ تغییری به وجود نیاید، مجالی برای سوءاستفاده فرصت‌طلبان و کسانی خواهد بود که به خوبی می دانند چگونه از آشفته بازار اقتصادی، منافع کلانی به جیب بزنند.
دغدغه غفلت از توان دوران تحریم
تحریم اگر ثمره ای نداشت، این مزیت را داشت که تولید به سوی اقتصاد بدون نفت و استفاده از ظرفیت‌های مالیاتی حرکت کرد و مقابله با بسیاری از معضلات همچون فرار مالیاتی در دستور کار قرار گرفت. بسیاری از کارخانه‌ها و تولیدکنندگان مورد حمایت قرار گرفتند و در تمامی عرصه ها، توفیقات بسیاری به دست آوردیم. اما اکنون نگران این هستیم که در صورت آزاد شدن فضای اقتصادی، مافیای واردات به تولید داخلی آسیب بزند. ماهیت کشور ما به نوعی است که دشمنان زیادی دارد و ایران که می‌خواهد استقلال داشته باشد، همواره مورد طمع کشورهای بزرگ است. بنابراین نباید توجه به اقتصاد در این روزها را نادیده بگیریم و دوباره واردات را رونق بدهیم. این نگرانی مطرح است که فرصت خلق تولیدات و محصولاتی که در نتیجه افراد خلاق و توانمند برای کشورمان ایجاد شد، از سوی فرصت طلبان در حوزه واردات و رانت خواران به کالاهای تولید داخلی آسیب بزند. باید مانع نقش‌آفرینی دلالان و واسطه‌گران شویم و کاری نکنیم که پس از دوران رفع تحریم، بار دیگر به سر خط برگردیم و آغاز وابستگی را رقم بزنیم.
تازه اول خط هستیم
در این رابطه عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران گفت: اگر روابط بین الملل بخوبی پیش برود، همه مسائل ختم به خیر شود و همه به برجام برگردند، تازه به اول خط می‌رسیم. مهراد عباد در گفت‌وگو با ایلنا افزود: بعد از این توافقات بین‌المللی رشد اقتصادی به زودی حاصل نمی‌شود. البته توافق نکنیم هم اوضاع بدتر می‌شود اما اگر توافق حاصل شود و تحریم‌های بین المللی برداشته شوند، شاید بتوانیم ظرف 3 یا 4 سال به یک رشد اقتصادی مثبت دست پیدا کنیم.
تصمیمات سرنوشت ساز
وی افزود: شاید چند سال طول بکشد تا اتفاقاتی که ظرف چند سال رخ داده برطرف شود، ما مشکلات زیادی داریم که بسیاری از آنها هم داخلی هستند. مدیران ما به علت تحریمها مجبور شدند تصمیماتی بگیرند که به ضرر اقتصاد بود مثل آزادسازی یا ممنوعیت بعضی کالاها، پروسه ثبت سفارش و سیاست‌های ارزی که باید بازنگری شوند. عضو اتاق تهران با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور گفت: سالیان سال است که در کشور سرمایه‌گذاری خارجی انجام نشده، از همین روی همه ماشین‌آلات ما قدیمی هستند و تکنولوژی‌های جدید در این چند سال وارد کشور نشده است. ارتباطات بین‌المللی ما برای تهیه مواد اولیه باکیفیت سال‌ها است که قطع شده و به علت دور زدن تحریمها در قوانین تغییرات زیادی ایجاد شده و باید بازنگری شود. چند سال پیش پروسه ثبت سفارش 10 دقیقه طول می‌کشید اما الان 2 ماه طول می‌کشد، در مورد تخصیص ارز نیز شرایط مشابهی حاکم است. شاید با نیت خیر باشد اما تصمیماتی گرفته شده معمولا اشتباه بوده است. در شاخص‌های اقتصادی بین المللی نیز ما بسیار عقب هستیم بنابراین رییس جمهور بسیار تاثیرگذار است.
چالش ارز ترجیحی
عباد ارز 4200 تومانی را بزرگترین مانع برای بخش خصوصی دانست و گفت: سال گذشته وزارت صمت یک لیست را بروز کرد و طبق آن واردات بیش از 2000 کالا را ممنوع کردند که کشور به بعضی از آنها نیاز زیادی دارد و کسی هم قادر به تولید آن نیست، احتمالا یک گروه بسیار محدود که آن کالا را نمی‌شناختند وارد لیست کرده‌اند یا فکر می‌کردند می‌توان در داخل تولید کرد، درحالی که کالاهای بسیار بی‌کیفیت تولید می‌شد ولی جلوی واردات آن را گرفتند. یا اینکه یک شبه صادرات یک کالا را ممنوع می‌کردند در حالی که افراد بسیاری در آن حوزه‌ها فعالیت می‌کردند که با تصمیمات خلق‌الساعه یک شبه متضرر می‌شدند.
استفاده ابزاری از برجام
در هر حال این توافق بشود یا نشود، نباید یک نگاه رویایی به اقتصاد داشته باشیم. همچنان که نگاه رویایی دولت یازدهم و دوازدهم به برجام باعث شد تا بسیاری از ظرفیت‌های داخلی نادیده گرفته شود و در شرایطی که همچنان چشم به برجام دوخته بودیم، بسیاری از فرصت های داخلی را از دست دادیم. کاندیداهای ریاست جمهوری نیز باید مراقب باشند که مذاکرات را مبنای تبلیغات سیاسی خود قرار ندهند. تجربه نشان داده که تکیه بر این توافقات عقلایی نیست و دولتی که توافق هسته ای را سنگ‌بنای مانیفست اقتصادی خود قرار دهد، این نگرانی وجود دارد که منافع ملی آسیب ببیند و بار دیگر همه تخم مرغ ها را در سبد برجام قرار دهیم.
نظر شما
آخرین اخبار
