همزمان با تایید موج چهارم کرونا در کشور و نمودار صعودی شیوع کرونا در کشور، اظهار نظرها در رابطه با تاخیر در واکسیناسیون عمومی بالا گرفته، بهنحوی که امروز بسیاری از مسئولان دلیل افزایش مرگ و میر و ابتلا به کرونا را «نه» کاهش رعایت پروتکلهای بهداشتی، بلکه سهل انگاری در خصوص خرید واکسن کرونا میدانند و دولت تیغ انتقادات را متوجه تحریمها میداند.
پس از تایید چندین واکسن کرونا در جهان، بارها سازمان بهداشت جهانی از شکاف عمیق بین کشورهای ثروتمند و کشورهای فقیر در دسترسی به واکسن کرونا انتقاد کرده، اما ایران که شرایط ویژهای در جهان دارد، میدانست که تحریمها مانع بزرگی برای خرید واکسن کرونا است. شهریور سال گذشته بود که وزیر بهداشت از پیش خرید ۲۰ میلیون دوز واکسن کرونا از یک شرکت هندی خبر داد و یک ماه قبل از آن گفته بود که «سبدمان را در صف خرید واکسن کرونا گذاشتهایم و اگر جایی در دنیا زودتر توانست واکسن را عرضه کند، آن را برای شهروندانمان خریداری کنیم.» همچنین بارها مسئولان وزارت بهداشت اعلام کردند که از سه طریق، واکسن کرونا را تامین خواهیم کرد و تا پایان سال 99، واکسیناسیون عمومی را با تکیه بر توان داخلی، انجام خواهیم داد، اما روز سیزدهم فروردین 1400، و در حالی که پیش از این بیشتر مسئولان مربوط، زمان واکسیناسیون عمومی را خرداد یا تیرماه 1400 اعلام میکردند، رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفته: که پیشبینی ما برای آغاز واکسیناسیون همگانی کرونا از حدود مهرماه است. با این حال حدود هشت ماه از تایید اولین واکسن جهانی کرونا میگذرد و صحبتهای متناقض مسئولان در ارتباط با واکسن و تکیه بر تولید واکسن داخلی، عدم شفافیت در واکسیناسیون با پنج محموله واکسن اسپوتنیک خریداری شده از کشور روسیه و... سبب شده که صبر مردم لبریز شود و ایران همچنان شاهد موجهای کرونایی باشد که شهرهای کشور را از رنگ زرد به قرمز تبدیل میکند. در این میان حتی رئیس شورای شهر تهران نیز به سهلانگاری مسئولان نسبت به عدم تامین و خرید واکسن کرونا واکنش نشان داد. محسن هاشمی معتقد است که «فرایند واکسیناسیون در کشور تاکنون به یک درصد هم نرسیده است و تاخیر و عقب ماندن فرایند واکسیناسیون در کشور برای افکار عمومی قابل پذیرش نیست.» این درحالی است که هنوز کسی نمیداند پنج محموله واکسن «اسپوتنیک وی» به تعداد 500 هزار دوز تاکنون در میان چه کسانی توزیع شده و قرار است به چه کسانی زده شود. حتی هزاران نفر از اعضای کادر درمانی نیز هنوز واکسن دریافت نکردهاند. این موضوع را پیام طبرسی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا تایید میکند و میگوید: « تا روز 9 فروردین تنها 161 هزار دوز واکسن در میان کادر درمان توزیع شده بود و هنوز آمار جدیدتری از 340 هزار دوز واکسن اعلام نشده است.» طبرسی همچنین باور دارد که اراده کافی برای تامین واکسن های خارجی کرونا و یافتن مبدأهای گوناگون برای واردات این واکسن ها وجود ندارد. او در پاسخ به این سوال که دولت قصد دارد تا زمان تولید انبوه واکسنهای داخلی، روند واکسیناسیون عمومی علیه کرونا را به کندی پیش ببرد، این موضوع را رد کرد و گفت: «کُند پیش رفتن روند واکسیناسیون کرونا بیشتر به گرفتاریهای کاری و مشغلههای مسئولان تصمیمگیر در این زمینه بازمیگردد. البته هیچ چیز نباید از همهگیری کرونا برای مسئولان کشور مهمتر باشد، ولی متاسفانه همواره مسائل سیاسی جزو اولویت های تصمیم گیری مدیران قرار میگیرد. اگر در هفتههای آینده گشایشی در برجام حاصل شود، سرعت واردات واکسنهای خارجی افزایش می یابد و مسیرهای مسدود کنونی برای واردات واکسن باز میشود».
واکسنی برای خرید نمانده است
در این میان دکتر روحانی رئیس جمهوری کشورمان اعلام کرد که «بخش خصوصی اجازه دارد با استفاده از ارز نیمایی، واکسن وارد کند.» همچنین سازمان غذا و دارو، از شرکتهای خصوصی برای واردات واکسن کمک خواست، این سازمان سوم فروردین در اطلاعیهای خطاب به شرکتهای واردکننده دارو، اعلام کرد که این شرکتها در صورت توانایی در تامین واکسن کوویدـ ۱۹ از منابع معتبر مورد تأیید این سازمان، درخواست خود را به اداره بازرگانی اداره داروی این سازمان ارائه دهند. با اینکه بیش از ۱۰ روز از فراخوان سازمان غذا و دارو برای واردات واکسن کرونا میگذرد، اما نجفیعرب میگوید تا جایی که از شرکتهای واردکننده دارو خبر دارد، هنوز شرکتی موفق به تامین واکسن نشده است. بهگفته او، حتی سازمان نظامپزشکی که در تلاش بود مقداری واکسن برای بخش درمان وارد کند هم هنوز موفق به این کار نشده است. هادی پور، یک داروساز شرکتهای خصوصی، روز گذشته به همشهری گفته که ایران میتوانست به محض تولید، واکسن پیشخرید کند، اما این کار را نکرد، حالا هم کشورها در تلاش هستند ۶۰ درصد جمعیت خودشان را واکسینه کنند. حتی کشوری مثل روسیه که با ایران همکاری دارد، اولویت واکسیناسیون را برای جمعیت عمومی خود اعلام کرده است: «اینطور نیست که واکسن را همین امروز درخواست کنید و به شما هم بدهند» بنابراین کشور مجبور میشود واکسن را از بازارهای غیررسمی تهیه کند که بهنظر میرسد این موضوع مشکل جامعه را حل نمیکند و گروههای پرخطر را نمیتواند تحت پوشش قرار دهد. با این حال ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو با اشاره به مصوبه اخیر دولت برای صدور مجوز واردات واکسن کرونا به بخش خصوصی، اظهار کرد: ما در ابتدا این تصور را داشتیم که دولت اعلام کرده که بخش خصوصی از طریق ارز نیمایی یا ارزی خودشان دارند واکسن وارد کنند و این واکسن با همان قیمت در برخی مراکز توزیع شوند اما در نهایت وزارت بهداشت اعلام کرد که هر واکسنی به کشور وارد شود را از بخش خصوصی میخرد و به شکل مجانی آن را تزریق میکند که به این ترتیب فرضیه اول کنار رفت. از سوی دیگر اگر بنا باشد ارزی برای واکسن تخصیص داده شود یا تعداد زیادی واکسن از این طریق به کشور برسد، قطعا بخش خصوصی این میزان ارز کافی را در اختیار نخواهد داشت و با توجه به محدودیتهایی که بانکها دارند، دولت باید راهحلی ارائه دهد تا اگر اساسا ظرفیتی باز شد، در حوزه اجرا مشکلات کمتر شوند. در روزهای آینده بنا شده جلساتی در این زمینه برگزار شود تا ابهامها کمتر شوند.
موج چهارم و افزایش شمار قربانیان
با این حال آنچه که در میان این همه صحبت در رابطه با واکسنی که برای مردم ایران به یک آرزوی دست نیافتنی تبدیل شده، افزایش شمار مرگ و میر کرونا است. بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت از شنبه (14 فروردین) تا یکشنبه (15 فروردین) ۱۶۱ نفر بر اثر کرونا جان خود را از دست دادهاند. در همین زمان ۱۱ هزار ۶۸۰ بیمار جدید مبتلا به کرونا نیز شناسایی شده است. در این میان علیرضا رییسی معاون بهداشت وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، گفته است «خیز بلند بیماری کووید-۱۹ در کشور آغاز شده و از نظر اپیدمیولوژیک الگویی که از بیماری در کشور دیده میشود، نشاندهنده پرچمداری کرونای انگلیسی است، به طوری که بیماران مبتلا به ویروس جهش یافته انگلیسی در اکثر استانهای کشور افزایش یافتهاند و خیز جدید بیماری در حال اتفاق است.» بنابر اعلام وزارت بهداشت در مجموع ۴۷ شهر قرمز و ۱۲۶ شهر نارنجی، ۲۴۷ شهر زرد و ۲۸ شهر آبی در ایران وجود دارد. بدین ترتیب، از دو ماه پیش تا کنون آمار شهرهای قرمز و نارنجی در ایران ۹۰ درصد افزایش یافته است.