اعتراضات در لبنان ریشه ی عربستانی ـ فرانسوی دارد

«بیروت» پایتخت لبنان از روز پنجشبه ۲۵ مهرماه ۱۳۹۸ شاهد تظاهرات مردمی در اعتراض به وضعیت معیشت و ناکارآمدی دولت آن کشور در حل این مسائل بود، مشکلات اقتصادی روزافزون کشور کوچک و کم جمعیت لبنان از جمله بدهی‌های خارجی آن که بالغ بر ۸۰ میلیارد دلار اعلام شده بود، افت قیمت لیره در برابر دلار و کمبود دلار در بازار و مشکل کمبود سوخت و بنزین، نارضایتی لبنانی‌ها را تشدید کرد و به بحران داخلی دامن زد به طوری که تظاهرات سراسری با هدف کناره‌گیری دولت به راه افتاد و بیش‌از سه ماه ادامه یافت. در روزهای نخست شکل‌گیری اعتراضات،

پس از چندین فراخوان و تجمع اعتراضی، تظاهرات اعتراض‌آمیز مردم

بیروت پایتخت لبنان به «طرابلس» در شمال و «صیدا» در جنوب امتداد یافت و ده‌ها نفر از اهالی شهر صیدا با تجمع در میدان الشهدا به سمت میدان القدس حرکت کردند و از آنجا راهی میدان النجمه شدند. در طرابلس واقع در شمال لبنان تعدادی موتورسوار با حضور در خیابان‌ها و محله‌های مختلف از جمله الزاهریه، التل، کرم القله و میدان عبدالحمید کرامی با در دست داشتن پارچه نوشته‌هایی نسبت به اوضاع اقتصادی اعتراض کردند. هیئت دولت لبنان در جلسه ۲۹ مهر خود طرح اصلاحات اقتصادی «سعد حریری» نخست وزیر این کشور را برای برون رفت از بحران تصویب کرد. حریری برای برون رفت از بحران لبنان طرح اصلاحات اقتصادی با ۲۴ بند را ارائه کرد که همان روز در هیئت دولت مورد بررسی قرار گرفت؛ یکی از بندهای این طرح ۲۴ ماده‌ای کاهش پنجاه درصدی حقوق نمایندگان پارلمان و وزیران کابینه و بند دیگر تعیین ۲۵ درصد مالیات بر بانک‌ها و شرکت‌های بیمه‌ای بود. «حزب الله لبنان» اصلاحات اقتصادی را که دولت این کشور به تصویب رساند، مهم و بی‌سابقه برشمرد. «ابراهیم الموسوی» عضو «فراکسیون وفاداری به مقاومت» در پارلمان لبنان، اصلاحات اقتصادی تصویب شده در جلسه هیئت دولت این کشور را گامی مهمی در مسیر صحیح برشمرد و گفت: با توجه به وضعیت کنونی و ماهیت نظام طائفه‌ای در لبنان و پیچیدگی‌های حاصل از آن، تصویب طرح اصلاحات اقتصادی، اقدامی قابل قبول و معقول است و برخی مفاد آن در تاریخ کشور بی‌سابقه است. با این حال، معترضان لبنانی طرح اصلاحات دولت را ناکافی خواندند و تداوم اعتراضات موضوع استعفای حریری را مطرح ساخت به طوری که «نجیب میقاتی» نخست وزیر پیشین لبنان در چارچوب مجموعه پیشنهادهای خود برای حل بحران، استعفای دولت سعد حریری را مطرح کرد. استعفای حریری از سوی برخی محافل داخلی از جمله «سمیر جعجع» رهبر حزب «نیروهای لبنانی» و «ولید جنبلاط» رهبر حزب سوسیال ترقی‌خواه که هر دو به عربستان سعودی نزدیک هستند، نیز مطرح شد. حریری نخست وزیر لبنان اوایل آبان ماه 1398 استعفای خود را به طور کتبی به «میشل عون» رئیس‌جمهوری این کشور تحویل اما در عین حال یک روز بعد از آمادگی مشروط خود برای ریاست دولت جدید خبر داد. در همان زمان منابع خبری لبنانی از جمله پایگاه خبری المیادین و روزنامه الجمهوریه اعلام کردند حریری اعلام کرده آماده ریاست بر دولت جدید است به این شرط که دولت شامل وزیران تکنوکرات (فن سالار) باشد که توان انجام سریع اصلاحات مورد نظر وی را داشته باشند. در نهایت با روی کار آمدن «حسان دیاب» نخست وزیر جدید که نتوانست کاری از پیش ببرد، امیدها به خروج از بحران افزایش یافت.

> ناآرامی طرابلس و رد پای حریری و جریان «ریفی»!

اوضاع طرابلس در شمال لبنان چند روزی است که آشفته است و این در اعتراض به تصمیم دولت این کشور مبنی بر تمدید تعطیلی عمومی تا هشتم فوریه آینده است. آنگونه که شبکه المیادین گزارش داد، آنچه در اعتراضات رخ داده و خطرناک است استفاده از بمب‌های دست ساز از سوی معترضان است. استفاده از سلاح جنگی از سوی معترضان در این شهر نگرانی امنیتی را ایجاد کرده است. این در حالی است که دامنه اعتراضات آنگونه که روزنامه الاخبار لبنان اعلام کرده است به بیروت و بقاع لبنان هم رسیده است.

به گزارش مهر، هر چند که اوضاع اقتصادی سخت، بیکاری، فقر و عدم تامین نیازهای اساسی طرابلسی‌ها و ناتوانی دولت این کشور در برداشتن گام جدی و ثروتمند شدن ثروتمندان با بهره کشی از قشر ضعیف، در تحولات کنونی طرابلس تاثیر دارد و محدودیت‌های اعمال شده سبب بحرانی‌تر شدن اوضاع این ساکنان فقیر شده است؛ اما تحرکات روزهای گذشته به وضوح دخالت برنامه‌ریزی و منظم برخی طرف‌های سیاسی در این ناآرامی‌ها را نشان می‌دهد. این اوضاع یعنی دست‌های پشت پرده برای به آشوب کشیدن شهر و روی آوردن آنها به حملات به نیروهای امنیتی با بمب‌های دست ساز، سبب شده است که معترضان واقعی از عملیات بهره‌برداری سیاسی مطلع شوند و خود را کنار بکشند.

> کشمکش برادران حریری و جریان ریفی

در این اعترضات می‌توان ردپای برخی جریانات سیاسی از جمله اشرف ریفی از سیاستمداران غربگرا را مشاهده کرد به ویژه که در اظهار نظری گفت: این انتفاضه وطن و حقوق و کرامت است و ناشی از اوضاع فاجعه باری است که مردم در سایه منظومه فاسد و فشلی که کشور را به این فروپاشی رسانده است، به آن گرفتار شده‌اند. لبنانی‌ها در شرایط سخت قرار دارند. بر همین اساس الاخبار گزارش می‌دهد: گروه‌های مورد حمایت بهاء الحریری و اشرف ریفی تلاش کردند که وارد ساختمان استانداری شوند و تا اتاق نگهبانی و بازرسی هم وارد شدند. جریان المستقبل هم با دستور احمد الحریری دبیر کل این جریان در ماجرا دخالت دارد و این پس از آن رخ می‌دهد که احساس می‌کند که پایگاه خود را به نفع دیگران از دست می‌دهد. افرادی از سوی حزب سبعه از بیروت به طرابلس برده شده‌اند و این در راستای تسویه حساب‌های سیاسی میان یک بیت سیاسی است.

ناظران امور نقش جریان المستقبل یا بهاء الحریری در این اعتراضات را به دو دلیل می‌دانند؛ نخست فشار به میشل عون برای موافقت با آنچه سعد حریری نخست وزیر مامور تشکیل کابینه ارائه کرده است و دیگری استفاده بهاء الحریری از این شرایط برای تقویت حضور خود در عرصه سنی در چارچوب رقابت با برادرش سعد، است. العهد در گزارشی با اشاره به اعتراضات در طرابلس در شمال این کشور در مطلبی با عنوان «هرج و مرج در شمال؛ تحریک شهروندان و بهره‌برداری از خشم عمومی» آورده است: «ساکنان طرابلس به تقابل با نیروهای امنیتی برای چندمین روز متوالی پرداختند. منابع آگاه آنچه در طرابلس رخ می‌دهد را در نتیجه شرایط اقتصادی سختی که ساکنان می‌گذرانند دانسته‌اند و اینکه دیگر از تحمل و طاقت آنها خارج شده است.

> اعتراضات لبنان شبیه نا آرامی‌ها در شمال تا جنوب عراق!

محمدصالح صدقیان کارشناس مسائل خاورمیانه و جهان عرب معتقد است: اعتراضات لبنان که شبیه به اعتراضات عراق بود الان شاهد مسیر دیگری در لبنان هستیم. تظاهرات اخیر که از یک هفته پیش در شهر طرابلس لبنان شروع شده( طرابلس یک ویژگی خاص برای لبنانی‌ها است خصوصا سنی‌های لبنان چون اولا پایتخت شمال لبنان توصیف می‌شود و دوم اینکه پایگاه سنی‌های سیاسی لبنان در این شهر است) که این تظاهرات معنای خاصی دارد و به نظر می‌رسد الان جنگی در داخل سنی‌های لبنان است و رقابتی سنگین در لبنان به وجود آمده و انقسام داخل سنی‌های لبنان است و این انقسام چند سناریو برای آن محتمل است:

> عربستان همواره یک پای بحران در لبنان

ـ یک سناریو این است که اکنون رقابت شدیدی بین آقای سعد حریری و برادرش بقا حریری است و بقا حریری اکنون در فرانسه است و هر دو بهره گرفته از یک مشرب هم از عربستان هم از فرانسه اما کسانی که می‌گویند رقابت بین این دو برادر است با نظر عربستان سعودی ارتباط دارد. عربستان می‌گوید سعد حریری یک مهره ی سوخته است و نمی‌تواند در لبنان دولت تشکیل دهد و ما هم باید در نظر بگیریم آقای محمد بن سلمان ابتدا که ولیعهد شد سعد حریری را در لبنان زندان کرد. بنابراین بیشتر تمایل به بقاء حریری دارد.

> اختلافات قدیمی بین ریفی و حریری

ـ سناریوی دیگر این است که آقای اشرف ریفی که مدیر کل امنیت ملی لبنان بود و بعدا وزیر کشور لبنان شد و پایگاه سیاسی او در طرابلس لبنان است در راس این اتفاقات قرار دارد و برخی معتقدند که اشرف ریفی یک سال پیش با سعد حریری اختلاف نظر پیدا کرده البته اشرف ریفی از طرفداران سعد حریری بود اما می‌گویند الان به سمت بقاء حریری رفته و خود اشرف ریفی این مسائل را در طرابلس مدیریت می‌کند و این فشاری بر سعد حریری است تا او اعلام کند که دیگر قادر به ادامه حکومت نیست و از نخست وزیری استعفا دهد.

> با رفتن ترامپ چراغ فرانسه در لبنان خاموش شد

صدقیان ادامه می‌دهد: معتقدم بعد از رفتن ترامپ نقش فرانسه هم کمتر شد چون ما می‌دانیم در زمان آقای ترامپ آقای مکرون دو بار به لبنان آمد و بسیار محکم گفت که دولت باید تشکیل شود اما بعداز انتخابات آمریکا نقش فرانسه بسیار کم رنگ شد. قبلا هم معاون وزیر امورخارجه آمریکا به لبنان آمد آن زمان هم مذاکرات بین لبنان و اسرائیل روی میز بود. الان اما جریان به سمت دیگری دارد می‌رود. الان رقابت سختی هم بین سنی‌های لبنان است و این مسئله ادامه دارد تا برنامه آقای بایدن روشن شود که چه تصمیمی برای خاورمیانه دارد و چه آینده‌ای در انتظار برجام، یمن، سوریه و عربستان است.

> بازگشت به برجام به شرط خروج ایران و حزب الله از سوریه

این کارشناس خاورمیانه اظهار می‌دارد: رئیس امنیت اسرائیل می‌خواهد به آمریکا رفته و با بایدن ملاقات کند و شرط و شروط را روی میز بایدن گذارد که ما بازگشت آمریکا به برجام را توصیه نمی‌کنیم و اگر می‌خواهید برگردید باید ایران و حزب الله از سوریه خارج شوند.

> آمریکا و سعودی می‌خواهند ایران از خاورمیانه عربی خارج شود!

محمدصالح صدقیان در پایان و در یک جمع‌بندی کلی به آفتاب یزد می‌گوید: ارتباط دو کشور ـ لبنان و عراق ـ و اتفاقاتی که در این دو کشور رخ داد برگرفته از تحرکات و تصمیم گیری‌های دولت آقای ترامپ بود و آن زمان هم پمپئو گفت که می‌خواهیم دست‌های ایران را از لبنان و عراق کوتاه کنیم و این مقوله‌ای است که به مقامات پیشین و فعلی عراق گفته شده است.

وی می‌افزاید: اکنون فکر می‌کنم این معادله و ارتباط این دو بعداز پیروزی آقای بایدن عوض شده است. تظاهرات در طرابلس نشان‌دهنده اختلاف وضعیت در عراق و لبنان است. در عراق انتخابات قرار بود انتخابات در برج چهارم2021 انجام شود اما الان به 10/10/2021 به تعویق افتاده است. آقای کاظمی گزینه آقای پمپئو بود اما دیگر این گونه نیست. الان آمریکایی‌ها هم دوست دارند انتخابات اکتبر برگزار شود و قبول نمی‌کنند به تعویق افتد. اتفاقی که در طرابلس لبنان رخ داده به دلیل خلا ایجاد شده در انتقال قدرت بین ترامپ و بایدن است. با تصمیم فرانسه و آمریکا مسائل در طرابلس تمام می‌شود.