پنجرههای شکسته را تعمیر کنیم حمزه نوذری* بخش مهمی از ارتباط و تعامل مناسب بین جامعه مدنی و دولت در گرو پاسخگویی به مطالبات و خواستهها شهروندان و شفافیت در مسائل است.
امروز مقبولیت دولت (به معنای عام آن) از مسیر پاسخگویی و شفافیت به دست میآید. مسائل و چالشهای عمدهای در روزها و ماههای اخیر به وجود آمدهاند که نیازمند اطلاعرسانی شفاف هر سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه است. قطعی برق ناگهانی خسارتهای عمده به گروههای مختلف اجتماعی وارد کرد که همچنان چرایی آن مبهم باقی مانده است. استخراج رمزارزهای مجازی توسط سازمانهای رسمی و دولتی یا مصرف بیش از حد گاز توسط خانوارها کدام دلیل اصلی قطعی برق بوده است یا سهم هرکدام در شکلگیری این مسئله چقدر بوده است؟ آیا عدم تداوم قطعی برق به صرفهجویی خانوارها در مصرف گاز برمیگردد یا مزارع استخراجکننده بیتکوین که بعضا وابسته به مجموعههایی بودند، موقتا غیرفعال شدهاند؟ تا این مسئله برای جامعهمدنی روشن نشود، نمیتوان از جامعه توقع همکاری، مشارکت یا اعتماد داشت. مسئله نحوه هزینهکرد بودجه نیز یکی از مسائل مهم است. اختصاص بودجه به مجموعههایی که فقط روی کاغذ وجود دارند یا سازمانهایی که پاسخگوی عملکرد و نحوه هزینهکرد خود نیستند و حتی گاهی منطبق بر منافع جامعه عمل نمیکنند، به کجا رسید؟ مجلس درباره اعتراض به اختصاص بودجه کلان به برخی مجموعهها برای تولید محتوا در فضای مجازی پاسخی نداده است. درباره چرایی محدودیت برخی رسانههای اجتماعی نیز به جز از طرف قوه مجریه پاسخی دریافت نشده، با اینکه همه میدانند رسانههای اجتماعی محل درآمد، خرید، فروش و گفتوگوی بسیاری از افراد است. از سوی دیگر چندبرابرشدن قیمت دارو بدون اطلاع مردم که بسیاری از آنها تولید داخل هستند، رنج افراد فرودست جامعه را افزایش داده است و هیچ نهاد مسئولی، برای پاسخ به مطالبه جامعه مدنی به خود زحمت نمیدهد. پاسخگویی و شفافیت در آرایش مناسب بین جامعهمدنی، دولت و اقتصاد مؤثر است. اگر به فکر جبران عقبماندگی هستیم و اگر مایل به حضور قدرتمند در عرصه جهانی هستیم و برای اینکه دیگران را ترغیب به انطباق با خودمان کنیم، باید آرایش مناسبی در جامعه شکل بگیرد که در این میان پاسخگویی به جامعه مدنی و رسانهها گام مهمی است. تبعیض، تزویر و تعارض منافع، قدرت پاسخگویی را کاهش داده است. مدیران ارشد به جای پاسخگویی، بیشتر مشغول فرافکنی هستند. عدم پاسخگویی و شفافیت، شکاف بین دولت و جامعهمدنی را بیشتر و بیشتر میکند. لازم است سازگاری برای پاسخگویی فراهم شود. کار اصلی سخنگوها پاسخگویی به مسائل مطرح شده است که فرسنگها با آن فاصله دارند.
پنجره شکسته ساختمان اگر تعمیر نشود، پنجرههای دیگر نیز شکسته میشود و سپس نوبت به نابودی اجزای دیگر ساختمان میرسد، چون یک پنجره شکسته نشان میدهد کسی دغدغه آبادی این ساختمان را ندارد و زمینهای فراهم میشود برای تخریب بیشتر. پنجره شکسته ساختمان را تعمیر کنیم. پاسخگویی و شفافیت ابزاری مناسب برای تعمیر یا تعویض پنجره شکسته است.
*استادیار جامعهشناسی دانشگاه خوارزمی