در شرایطی که ایالات متحده آمریکا تلاشهای قابل توجهی را به منظور ادامه تحریمهای تسلیحاتی ایران در دستور کار قرار داده و حتی اعلام شد که این کشور قصد دارد با اضافه کردن یک ماده حقوقی در جهت ذینفع بودن در برجام، ایران را به نقض قطعنامه 2231 متهم و تحریمهای تسلیحاتی را تمدید کند
محمدرضا ستاری
در
شرایطی که ایالات متحده آمریکا تلاشهای قابل توجهی را به منظور ادامه
تحریمهای تسلیحاتی ایران در دستور کار قرار داده و حتی اعلام شد که این
کشور قصد دارد با اضافه کردن یک ماده حقوقی در جهت ذینفع بودن در برجام،
ایران را به نقض قطعنامه 2231 متهم و تحریمهای تسلیحاتی را تمدید کند، علی
شمخانی دبیر شورای امنیت ملی کشورمان روز گذشته در پیامی توئیتری تصریح
کرد: پیکر کمجان برجام با دور زدن قطعنامه ۲۲۳۱ و تداوم غیرقانونی تحریم
تسلیحاتی ایران به مرگ ابدی خواهد رفت. ویروس تحریم، ابزار کاخ سفید برای
بقای هژمونی رو به افول آمریکا است. اروپا کدام سو ایستاده؛ حفظ آبرو و
تقویت چندجانبه گرایی یا پذیرش مجدد تحقیر و کمک به یک جانبهگرایی؟
هشدار شمخانی به شرکای برجام
این
گفته شمخانی علاوه بر شورای امنیت، هشداری جدی به سایر شرکای برجام به
خصوص اروپا تلقی میشود زیرا در طول دو سال گذشته به گفته مقامات کشورمان،
اروپاییها در برآوردن تعهدات برجامی خود ناکام مانده و درصورت همراهی با
آمریکا در جهت تداوم تحریمهای تسلیحاتی، به صورت علنی ایران را از یکی
دیگر از مزایای مندرج شده در متن توافق هستهای محروم میسازند.
طبق
قطعنامه 2231 شورای امنیت، پس از 5 سال از اجرایی شدن برجام در سال 2015 و
راستیآزماییهای صورت گرفته در برنامه هستهای ایران توسط آژانس، قرار است
در مهر ماه امسال تحریمهای تسلیحاتی ایران شامل سلاحهای سنگین و متعارف
از قبیل هواپیما، بالگرد و تانک لغو شود. در این رابطه آمریکا از سال گذشته
در تدارک برنامههایی جهت کارشکنی در این خصوص برآمده و با برجسته کردن
برنامه موشکی ایران و نیز پرتاب ماهواره به فضا، سعی دارد این مسئله را به
عنوان نقض قطعنامه شورای امنیت و برجام جا بزند. در این رابطه هفته گذشته
اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در تدارک
اضافه کردن بندی حقوقی است که با مطرح کردن آن در شورای امنیت از لغو
تحریمهای تسلیحاتی ایران جلوگیری کند.
موانع آمریکا برای جلوگیری از لغو تحریمهای ایران
در
این میان بسیاری از کارشناسان معتقدند که به واسطه خروج ایالات متحده از
توافق هستهای، این کشور اصلیترین ناقض قطعنامه 2231 محسوب شده و از لحاظ
حقوقی وجاهتی برای اعمال چنین بندی ندارد. همچنین علاوه بر روسیه که چنین
موضوعی را کاملاً مردود دانسته و رد کرده است، برخی از دیپلماتهای اروپایی
نیز عنوان کرده بودند چنین امری قابل حصول نیست.
با این وجود برخی از
تحلیلها حاکی از آن است که آمریکا قصد دارد همزمان با ریاست دورهای
استونی بر شورای امنیت و با افزایش فشار بر روی متحدان خود، این مسئله را
به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع دهد. با این حال دو روز قبل اسون
اورگنسون نماینده دائم استونی در شورای امنیت سازمان ملل در نشستی خبری با
بیان اینکه تاکنون درخواستی برای تشکیل جلسه درباره ایران ارائه نشده،
اعلام کرد: فعلاً طرحی درمورد ادامه تحریمهای تسلیحاتی ایران وجود ندارد؛
هر چند که ما در تماس نزدیک با همتایان آمریکایی خود هستیم.
همچنین
دیروز میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه در آژانس بینالمللی انرژی اتمی
نیز در گفتوگو با ایرنا، ضمن تاکید بر اینکه آمریکا به واسطه خروجش از
برجام قادر به فعال کردن مکانیسم ماشه نیست، تصریح کرد: آمریکا میخواهد
مسئله را به گونهای وانمود کند که موقعیت شرکت کننده در برجام را با توجه
به بند دهم قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت حفظ میکند. در این صورت آمریکا حق
برای احیای تحریمهای سازمان ملل را که در قطعنامه ۲۲۳۱ در شرایط خاص
پیشبینی شده پیدا خواهد کرد. با این حال آنها درصورتی که نتواند
قطعنامهای را در شورای امنیت برای تمدید تسلیحاتی ایران به تصویب برساند
به گزینه دیگری روی خواهد آورد هر چند که به عقیده ما تلاش این کشور به
جایی نمیرسد.
به گفته تحلیلگران آمریکا زمانی قادر خواهد بود به صورت
رسمی لغو تحریمهای ایران در شورای امنیت را مطرح کند که با همراهی سایر
شرکای برجام همراه باشد. در این میان اگر چه ممکن است اروپا به واسطه
همسویی با آمریکا درخصوص برنامه موشکی و نظامی ایران با ایالات متحده
همراهی کند، اما به احتمال فراوان این مسئله با وتوی روسیه و چین در شورای
امنیت روبهرو خواهد شد؛ مگر آنکه در فاصله زمانی باقی مانده مذاکرات و
توافقاتی میان واشنگتن با پکن و مسکو صورت بگیرد.
این مسئله میتواند
در زمان انتخابات آمریکا برای دولت ترامپ یک شکست دیپلماتیک باشد زیرا نشان
میدهد که دو سال فشار حداکثری این کشور به منظور کشاندن ایران به پای میز
مذاکره نتیجهای برای ترامپ و تیم او در بر نداشته است. در این رابطه به
گفته ناظران تنها یک راه برای آمریکا برای تداوم محدودیتهای تسلیحاتی علیه
ایران باقی میماند؛ اینکه به مانند مسائل اقتصادی، اهرم تحریمهای این
کشور به عنوان تهدیدی در جهت شرکای جدید نظامی ایران به کار رود که کارآمد
بودن آن با توجه به وضعیت کنونی جهان در سایه ویروس کرونا و شکافهای ناشی
از آن، همچنان در هالهای از ابهام قرار دارد.