رئیس جمهوری ایران از فرصت حضور در هجدهمین اجلاس غیرمتعهدها برای تأکید بر ضرورت پیگیری ابتکار عملهای منطقهای جمهوری اسلامی، رایزنیهای فشرده دوجانبه و چندجانبه با شمار زیادی از کشورهای منطقه بهره برد.
گروه سیاسی/ رئیس جمهوری ایران از فرصت حضور در هجدهمین
اجلاس غیرمتعهدها برای تأکید بر ضرورت پیگیری ابتکار عملهای منطقهای
جمهوری اسلامی، رایزنیهای فشرده دوجانبه و چندجانبه با شمار زیادی از
کشورهای منطقه بهره برد. حسن روحانی که روز پنجشنبه برای حضور در اجلاس
سران جنبش غیرمتعهدها راهی باکو شده بود، علاوه بر سخنرانی در این نشست،
ملاقات و گفتوگو با همتایان خود از کشورهای منطقه را با هدف تقویت مناسبات
منطقهای در مواجهه با یکجانبهگرایی در عرصه بینالملل در برنامه خود
قرار داد. برنامههایی که در سالهای گذشته نیز برگزار میشدند، اما
بهدلایلی در این سفر صبغهای متفاوت یافتهاند. آنچه حضور اخیر حسن روحانی
در جمع سران کشورهای غیرمتعهدها را با سالهای گذشته متفاوت میسازد، باید
در چند نکته کلیدی جستوجو کرد. اوجگیری سیاست یکجانبه گرایی امریکا و
بی اعتنایی دولتمردان این کشور به اغلب پیمانهای بینالمللی، لزوم همگرایی
کشورهای عضو ائتلافها و سازمانهای بینالمللی را برای گذار از امریکا و
به حاشیه راندن آن ضروری ساخته است. از سوی دیگر پیچیده شدن بحرانهای جاری
در منطقه خاورمیانه با نقشآفرینیهای مداخلهجویانه امریکا در این منطقه
بر اراده کشورهای عدم تعهد مبنی بر خارج کردن این کشور از بازیگر اصلی بودن
و تصمیمگیری در حوزه بینالملل و همچنین عاملی بحرانساز در این قالب،
دامن زده است. فضایی که مورد توجه قرار دادن ابتکار عملهای مطرح شده برای
همگرایی کشورهای منطقه را ضروری میسازد. این در حالی است که جمهوری
اسلامی به عنوان یک کشور تأثیرگذار در منطقه نقش مؤثری در فرآیند مذاکرات
صلح در منطقه و رویارویی با سیاست فشار اقتصادی امریکا و مداخلهجویی
منطقهای آن داشته است. چه ارائه ابتکار عملهای متعدد از جمله «طرح صلح
هرمز» با هدف نزدیک تر کردن کشورهای منطقه و کاستن از اختلافات درونی و
ایجاد ساز و کار برقراری امنیت دسته جمعی از سوی ایران در چنین فضایی قابل
ارزیابی است. اینها نکاتی است که رئیس جمهوری در خلال ملاقاتها و
سخنرانیهای خود در باکو مورد اشاره قرار داد.
حسن روحانی در سخنرانی
خود در اجلاس غیرمتعهدها راهکارهای برون رفت از درگیری های منطقهای در
کانونهایی چون فلسطین، یمن، سوریه و افغانستان را احترام به حق ملّتها
در تعیین سرنوشت خویش، تعهد به عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، ساماندهی
به همکاریهای منطقهای برای تضمین صلح و ثبات و مبارزه با تروریسم، و
ایجاد بستر مناسب برای تعامل و گفت وگو دانست و تأکید کرد این چارچوب،
بهترین راه پایانبخشیدن به منازعات منطقهای است. راهکاری که به گفته او
جمهوری اسلامی در آن پیشگام بوده است.
سوء استفاده امریکا از دلار در تعارض مستقیم با حقوق ملتهای مستقل است
رئیس
جمهوری ایران در سخنرانی خود که روز گذشته (جمعه) در حضور سران جنبش
غیرمتعهدها انجام شد، با تأکید بر اینکه این جنبش به پشتوانه جمعیت فراوان
و قلمرو وسیع و با توجه به آرای خود در مجامع بینالمللی، میتواند قطب
جدیدی از قدرت را در جهان چندقطبی آینده پایهگذاری کند، گفت: «نیل به این
هدف، نیازمند درک واقعیتهای جدید منطقهای و بینالمللی و بهکارگیری
ابزارها و امکانات نوین جهان امروز است.» به گزارش پایگاه اطلاعرسانی
دولت، متن سخنان روحانی در اجلاس سران عدم تعهد در باکو به این شرح است:
«با فروپاشی نظام دوقطبی در عرصه بینالمللی، ایالات متحده تلاش کرد با
شعار نظم نوین جهانی، یک نظام تکقطبی و سلطهگرایانه را به اتکای قدرت
نظامی و اقتصادی و رسانهای خود بر جهان تحمیل کند. در مقابل، جنبش عدم
تعهد تلاش مشترک خود را جهت مقابله با یکجانبهگرایی در نظام بینالمللی
متمرکز کرد. ابزارهایی که امریکا برای تحقق نظام تکقطبی بهکار گرفت،
عمدتاً به ضدّ آن تبدیل شد. در عرصهاقتصاد، توسعه تجارت آزاد در جهان
عملاً زمینه را برای رشد کشورهای درحالتوسعه و ظهور قدرتهای جدید اقتصادی
و تکنولوژیک در جهان فراهم کرد؛ بهگونهایکه امروزه، هژمونی امریکا را
در عرصه اقتصاد و تکنولوژی بهطور جدی به چالش کشیده است.
در عرصه
نظامی، امریکا برای ادامه سلطه خود، جنگهای بزرگ و خانمانسوزی در مناطق
مختلف جهان، بویژه غرب آسیا به راه انداخت و صدها هزار کشته و هزاران
میلیارد دلار خسارات را به ملّتهای منطقه تحمیل کرد. این جنگها، آتش
فرقهگرایی و افراطیگری و تروریسم را در منطقه و جهان برافروخت؛ آتشی که
زبانههای آن، تا دهها سال گریبان مردم دنیا را رها نخواهد کرد. با این
حال، ناتوانی تجاوزگران در تحقق اهداف خود در کشورهای اشغالشده، سبب شکسته
شدن هیمنه نظامی و سیاسی امریکا در عرصه بینالمللی شده و اعتماد به نفس
کشورهای مستقل را، برای پیگیری حقوق و منافع خود افزایش داده است. طی این
دوران، نارضایتی مردم امریکا از قربانی شدن هزاران جوان امریکایی و صرف
هزاران میلیارد دلار از منابع عمومی در جنگهای بیحاصل، و از میانرفتن
صدها هزار شغل و گسترش نابرابری و فقر در اثر موج جهانیسازی اقتصاد،
روزبهروز گسترش یافته است. کاهش شدید اعتماد عمومی به نظام سیاسی، احزاب و
نخبگان حاکم در این کشور، در نهایت منجر به ظهور عدهای در عرصه سیاسی این
کشور شد که سیاستهای آنان، آغاز پایان هژمونی امریکا و نظام تکقطبی است.
این
اجلاس در شرایطی برگزار میشود که جهان به سرعت در حال گذار به سوی نظام
چندقطبیاست. در این عرصه پیچیده، خشونت و درگیری در مناطق مختلف رو به
گسترش است؛ حاکمیت ملی کشورهای مستقل، به شیوههای گوناگون نقض میشود؛
گرایش به قطببندیهای نظامی، رقابتهای تسلیحاتی، راهاندازی جنگها و
تشدید منازعات، و واگرایی قومی و منطقهای افزایش مییابد و قانونگریزی و
نقض تعهدات بینالمللی و مداخله در امور داخلی کشورهای مستقل، رو به
افزایش است. امروز، امریکا از روی استیصال، چنان بیپروا و گستاخانه از
ابزارهای اقتصادی ظالمانه برای تحمیل مقاصد سیاسی نامشروع خود بر ملّتهای
مستقل استفاده میکند که نمیتوان نامی به جز تروریسم اقتصادی بر آن نهاد.
در این شرایطِ آشفته، جنبش عدم تعهد به عنوان مجموعهای که بیش از دوسوم
اعضای سازمان ملل متحد را در برمیگیرد، میتواند به نمایندگی از ملّتهای
عضو و جامعه بشری، پیشگامِ یافتن راهحلهایی برای مشکلات کنونی جهان، در
چارچوب قانونگرایی، پایبندی به تعهدات بینالمللی، اعتدال و پرهیز از
خشونت و افراطیگری باشد.
جمهوری اسلامی ایران با درک مخاطرات گروههای
تروریستی و افراطی، در شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد،
پیشنهاد «جهان عاری از خشونت و افراط گرایی» را مطرح نمود که منجر به تصویب
دو قطعنامه در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سالهای 2013 و 2015 شد و
این موضوع در هفدهمین اجلاس عدم تعهد در ونزوئلا نیز مورد تأکید قرار گرفت.
در این وضعیت، کشورهای مستقل برای پاسداری از منافع خویش، بیش از پیش
نیازمند همفکری و همافزایی و هماهنگی هستند. در این میان، جنبش عدم تعهد
به پشتوانه سوابق و تجربیات ارزشمند خود، میتواند متناسب با اقتضائات
دنیای جدید، به طور مؤثر برای تحقق منافع اعضا نقشآفرینی کند.
امروز،
شاهد درگیری های منطقهای در کانونهایی چون فلسطین، یمن، سوریه و
افغانستان هستیم. تنها راه برون رفت از این بحران ها، احترام به حق
ملّتها در تعیین سرنوشت خویش، تعهد به عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر،
ساماندهی همکاریهای منطقهای برای تضمین صلح و ثبات و مبارزه با تروریسم، و
ایجاد بستر مناسب برای تعامل و گفتوگوست.
این چارچوب، بهترین راهِ
پایان بخشیدن به منازعات منطقهای است و ما در این راه پیشگام بوده ایم،
در موضوع سوریه، مشارکت ایران و روسیه و ترکیه در فرآیند آستانه، آرامش و
ثبات را برای بیشترِ مناطق این کشور به ارمغان آورده و میلیونها آواره را
به موطن خود بازگردانده است.
درباره سایر مسائل موجود در منطقه غرب آسیا
نیز، از هرگونه ابتکار عملی که مبتنی بر گفتوگو، مذاکره، و احترام متقابل
باشد استقبال میکنیم و در این زمینه پیشقدم بوده ایم. ماه گذشته،
اینجانب در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، طرح «اقدام صلح هرمز» برای صلح و
ثبات منطقه را ارائه کردم. هدف این طرح، ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و ایجاد
تفاهم متقابل و روابط صلحآمیز و دوستانه میان کلیه کشورهای حوزه خلیج
فارس و تنگه هرمز و اجتناب از مداخله و تهدید است.
این طرح حوزههای
مختلف همکاری مانند مشارکت منطقهای در تأمین امنیت انتقال انرژی و تضمین
آزادی کشتیرانی در حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را با مشارکت کشورهای
منطقه دربر میگیرد. ما معتقدیم که ثبات و امنیت همسایگان ما، ثبات و امنیت
ما است و دستیابی به امنیت و توسعه منطقهای، فقط از طریق همکاری و مشارکت
جمعی همسایگان امکانپذیر خواهد بود.
سلطه امریکا بر نظام مالی
بینالمللی این فرصت را در اختیار امریکا قرار داده تا طی دهههای گذشته و
بهویژه در سالهای اخیر، به کرّات از دلار برای اعمال فشار سیاسی بر
کشورهای مستقل، که عمدتاً از اعضای جنبش عدم تعهد هستند، سوء استفاده کند و
با اعمال تحریمهای مختلف، دسترسی کشورها به سیستم مالی بینالمللی را
محدود کند. این اقدامات در تعارض مستقیم با حقوق و آزادیهای مشروع
ملّتهای مستقل است و جنبش عدم تعهد میتواند گامهای مهمی برای بیاثرکردن
این ابزار بردارد.
راه خارجکردن این ابزار شوم از دست رژیم خودخواه و
مستبد امریکا، پایبندی بینالمللی به الزاماتِ پایداری اقتصادی، توسعه
روابط تجاری بر پایه پیمانهای پولی دو و چندجانبه، بهکارگیری ابتکارات
مستقل در حوزه خدمات بانکی و توسعه بهرهگیری از رمزارزهاست. البته، این
مسیر باید با رعایت قواعد بینالمللی در حوزه مبارزه با پولشویی و تأمین
مالی تروریسم طی شود. بسیاری از کشورهای عضو جنبش، از جمله ایران، این مهم
را در دستور کار خود قرار دادهاند.»
برش
رئیس جمهوری ایران در
خلال حضور در نشست غیر متعهدها در باکو با رؤسای جمهوری آذربایجان،
ونزوئلا، پاکستان، کوبا، الجزایر، نخست وزیر بنگلادش، مالزی و رئیس اداره
مسلمانان قفقاز دیدار و گفت وگو کرد. روحانی در دیدار «الهام علی اف»، رئیس
جمهور آذربایجان با ابراز رضایت از نقش ارزنده کمیسیون مشترک همکاریهای
اقتصادی دو کشور در توسعه بیش از پیش همکاریهای تهران – باکو گفت: «در بخش
همکاریهای صنعتی و خودروسازی زمینه همکاری خوبی بین دو کشور فراهم شده و
ایران همچنین آماده ساخت نیروگاه در جمهوری آذربایجان است.» روحانی در این
دیدار از همتای آذربایجانی خود برای سفر رسمی به تهران دعوت کرد. روحانی
در دیدار «عارف علوی»، رئیس جمهور پاکستان نیز با بیان اینکه همکاریهای دو
کشور در مبارزه با تروریسم از اهمیت بالایی برخوردار است، از تلاشهای
پاکستان برای ایجاد ثبات در منطقه و استقرار امنیت در مرزهای مشترک قدردانی
کرد. روحانی در دیدار با ماهاتیر محمد نخست وزیر مالزی هم با بیان اینکه
توسعه روابط اقتصادی تهران – کوالالامپور به نفع دو ملت و دو دولت است ،
اظهارداشت: باید سازوکارهای جدیدی برای توسعه بیش از پیش همکاری های همه
جانبه مشترک ایجاد کنیم. « میگل دایاز-کانل» رئیس جمهور کوبا نیز در دیدار
با روحانی با بیان اینکه کوبا همواره خواهان روابط گرم و صمیمانه با
جمهوری اسلامی ایران است ، سخنرانی دکتر روحانی در نشست غیرمتعهدها را فوق
العاده مستحکم و صریح عنوان کرد و اظهارداشت: شما امروز سیاست های زیاده
خواهانه امریکا را به خوبی تشریح کردید.