حادثه عاشورا بدون تردید یکی از عظیمترین، مهمترین و در عین حال تلخترین حوادث تاریخ اسلام و تشیع است که در وقوع و تراژدیک بودن آن هیچگونه ابهامی وجود ندارد. منابع دسته اولی چون تاریخ طبری، تاریخ یعقوبی و مقاتل متقدم متعدد به تفصیل اصل آن حادثه را تشریح کردهاند.
ولیالله شجاعپوریان
حادثه عاشورا بدون تردید
یکی از عظیمترین، مهمترین و در عین حال تلخترین حوادث تاریخ اسلام و
تشیع است که در وقوع و تراژدیک بودن آن هیچگونه ابهامی وجود ندارد. منابع
دسته اولی چون تاریخ طبری، تاریخ یعقوبی و مقاتل متقدم متعدد به تفصیل اصل
آن حادثه را تشریح کردهاند، اما متاسفانه این حادثه عظیم و روشنگر به
دلایل مختلف که بخشی از آن ناشی از معاندت دشمنان اسلام و اهلبیت و بخشی
از آن نیز معلول اغراق و افراط ما شیعیان بوده، در طول قرنها دچار تحریف،
افزودنیهای مخالف عقل و منطق شده است که زیر نام تحریفات و خرافات واقعه
کربلا از آن تعبیر میشود.
یکی از چالشها ی مهمی که حادثه کربلا در
قرون بعدی با آن مواجه شد، تشدید جنبههای احساسی، عاطفی و حماسی عاشورا بر
جنبههای عقلانی، آگاهیبخش و عبرتآموز آن است. بدیهی است تطویل و شاخ و
برگ دادن بر حادثهای که کمتر از نصف روزی زمان برده است و غلبه وجهه عاطفی
عاشورا بر جنبه عقلانی آن به دلایل مختلف مورد استقبال برخی حکومتهای
دینی مورد تایید حاکمان قرار گرفته است و سوگمندانه کمتر عالم دینی، فقیه و
مومنی در برابر این انحراف از معیار واکنش نشان داده و به مرور این
بیواکنشی به انحرافها کار را به جایی رسانده که امروز اگر حتی یک عالم
دینی و مرجع تقلید هم بخواهد اشارهای به این تحریفها داشته باشد، در مظان
اتهام و بدخواهی قرار میگیرد. البته در طول تاریخ نیز کم و بیش
شخصیتهایی بودهاند که هشدارهایی درباره تحریفهای حادثه عاشورا دادهاند،
ولی این افراد یا به همان دلیل خوف از واکنش منفی افکار عمومی یا به دلیل
قرار گرفتن در اقلیت صدایشان شنیده نشده و امروز اوضاع نگران کنندهای از
روایت حادثه عاشورا در افکار عمومی وجود دارد که مسئولیت دینی و مذهبی حکم
میکند محققان و علمای دین به این موضوع ورود کنند. یکی از مهمترین و
برجستهترین شخصیتهای دینی که در ایام معاصر این مسئولیت سنگین را قبول
کرد، به حق شهید مطهری بود. ایشان در کتب مختلف و مجموعه سخنرانیهایی که
به یادگار گذاشتهاند، بر انواع و اقسام تحریفات عاشورا در گذر زمان اشاره
کردهاند و تمام تلاش خود را برای پیرایش عاشورا از شور و هیجان و عاطفه به
کار بستهاند. خوشبختانه مجموعه نکتهنظرهای ایشان در باب خرافات و
تحریفهای عاشورا در کتاب سه جلدی «حماسه عاشورا» تدوین شده است که اثری
بینظیر در این زمینه است. البته این روزها کمتر نشانی از دیدگاههای
استاد مطهری در مراسمهای رسمی کشور که معمولا رسانه ملی به فراوانی آنها
را نمایش میدهد، دیده میشود و متاسفانه تحریفات عاشورا با شدتی بیشتر از
دورههای پیشین در حال گسترش است. اگر بر نکاتی که شهید مطهری در کتاب یا
مجموع سخنرانیهای خود درباره حادثه عاشورا بیان کرده است، مروری داشته
باشیم درمییابیم که تلاش شهید مطهری نه کمرنگکردن حادثه عظیم عاشورا
بلکه عقلانیکردن آن، احیای اهداف واقعی قیام امام حسین(ع) و زدودن آثار
تحریفات و خرافات از اعتقادات راستین شیعیان است. اگر در قرنهای گذشته به
دلیل عدم دسترسپذیری منابع معتبر، کتبی همچون روضهالشهدا با کمترین
اعتبار در جامعه معرفی شد، امروز نسل جوان به تمام مقاتل و منابع دستهاول
دسترسی دارد و اگر علمای دینی به این موضوع ورود نکنند و تحریفهای عاشورا
را به نسل جوان معرفی نکنند، بیاعتمادی حاصل از آن باعث بدبینی نسل جوان و
عدم باورپذیری در سالهای آینده میشود. در دنیای امروز که پذیرش هر چیزی
با معیار عقل محک میخورد، بهتر است حادثه عاشورا را با همان سبک و سیاق
عقلانی و باورپذیر و منطقیاش به نسل جدید معرفی کنیم و آن طور که شهید
مطهری، قهرمان مبارزه با تحریفات عاشورا در عصر معاصر باور داشتهاند، به
پیرایش این میراث و سرمایه عظیم معنوی همت گماریم.