نسخه چاپی
ارسال به دوستان
«ابتکار» به مناسبت فرارسیدن تاسوعا و عاشورای حسینی بررسی کرد
محرم که می‌رسد، آرام‌آرام که روز عاشورا نزدیک می‌شود، حکایت شور و شوریدگی و عاشقی رنگ تازه‌ای می‌گیرد. شهر پر می‌شود از نمادها و نشانه‌های عاشورایی؛ دل‌های بسیاری یک دله می‌شوند و تلاش می‌کنند درک تازه‌ای از عاشورای حسین(ع) به دست آورند.
گروه جامعه ـ محرم که
می‌رسد، آرام‌آرام که روز عاشورا نزدیک می‌شود، حکایت شور و شوریدگی و
عاشقی رنگ تازه‌ای می‌گیرد. شهر پر می‌شود از نمادها و نشانه‌های عاشورایی؛
دل‌های بسیاری یک دله می‌شوند و تلاش می‌کنند درک تازه‌ای از عاشورای
حسین(ع) به دست آورند. گویی قرار دارند تا توشه یک سال آینده را از این
ماه به دست آورند و ترجمانی تازه از عاشقی به دست دهند.
این همه که ریشه در تاریخ دارد و به هویت تاریخی ایرانیان تبدیل شده راه و رسم باقی و مانا و ماندگار داشته و دارد. از این رو مراقبت و حراست و حفاظت از آن امری ضروری و بایسته می‌نماید. ضرورتی انکارناپذیر که نمی‌توان و نباید از آن به سادگی گذشت. این در حالی است که این روزها عزای عظیم حضرت سیدالشهدا با مشکلات و آسیب‌هایی جدی روبه‌رو شده است. برخی از این آسیب‌ها اصل و اساس عزاداری را نشانه رفته است.
غلوگویی
برخی مداحان عباراتی را به کار می‌برند که به طور ناخواسته باعث ضربه به دستگاه امام حسین(ع) می‌شود. مثلاً می‌گویند امام حسین(ع) در روز عاشورا ۶۰۰ هزار نفر را به درک واصل کرد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «زیاده‌روان بدترین مردمند، جوانان را به فساد می‌کشند، عظمت خدا را کوچک نشان می‌دهند، برای بندگان خدا جایگاه ربوبیت ادعا می‌کنند و از یهودیان، مسیحیان، مجوسان و مشرکان بدترند.» غلوگویی در مداحی و مرثیه‌خوانی سبب می‌شود که تصویری مخدوش و غیرواقعی و غیرمنطقی از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) ارائه شود.
دروغ‌گویی در مداحی
آفت دیگر، دروغ است. برخی به غلو کردن اکتفا نمی‌کنند و علناً دروغ را نیز وارد مداحی می‌کنند. دروغ‌گویی معمولاً برای گرفتن اشک از مخاطب صورت می‌گیرد؛ متاسفانه برخی مداحان به دروغ‌گویی در مرثیه‌خوانی عادت کرده‌اند و عدم برخورد با آنها باعث شده که دست از این اقدام ناشایست برندارند، اما بعضی از این دروغ‌ها طوری است که هر کسی با شنیدنش پی به دروغ بودن آن می‌برد؛ اما برخی دیگر را به راحتی نمی‌توان به کذب بودن‌شان پی برد. البته به یاد داشته باشیم که هر موضوعی که ما نخوانده و یا نشنیده باشیم دلیل بر دروغ بودن آن نیست، لذا مردم باید با تامل با این قضیه برخورد کنند.
مداحانی که سواد مداحی ندارند
آسیب دیگر اینکه مداحان بسیاری از مجالس، صرفاً به خاطر داشتن صدای خوش به مداحی می‌پردازند و از حداقل سواد مداحی نیز بی‌بهره‌اند. این مداحان صرفاً با تقلید از سی‌دی‌های مداحان مطرح کشور مجالس‌شان را اداره می‌کنند و هیچ نوآوری در کارشان ندارند. از آنجا که یک مداح باید در زمینه‌های مختلف مانند: مقتل‌خوانی، تاریخ اسلام، حفظ شعر و... تبحر داشته باشد، لذا عدم آشنایی او با این موارد باعث آسیب جدی به این مجالس می‌شود. حجت‌الاسلام کاظم صدیقی در دیداری که چند سال قبل با مداحان در هیئت رزمندگان داشت در‌این‌باره گفت: «توقع دستگاه امام حسین(ع) از تک‌تک شما این است که اهل مطالعه شوید، فرهیخته شوید، با محکمات آشنا شوید و شنیده‌های خود را به قرآن و احادیث عرضه کنید. اگر تطابق داشت بگویید و اگر تطابق نداشت، نگویید.» لذا مداحان باید از طرق مختلف آموزش‌های لازم را در زمینه اصول مداحی کسب کنند.
خواب‌محوری
معمولاً در مجالس عزاداری، از حضرت مهدی(عج) با اشعار قوی و روایات مستند یاد می‌شود، اما گاهی مشاهده می‌شود که بعضی از مداحان در این مجالس از ملاقات برخی با امام زمان(ع) در عالم رویا داستان‌سرایی‌هایی می‌کنند که اکثراً بدون سند و مدرک است. به راستی وقتی که «۳۵۰ آیه و بیش از دو هزار روایت از معصومین (علیهم‌السلام) و بیش از ۵۰۰ روایت از پیغمبر اکرم(ص) در‌مورد ویژگی‌های حضرت مهدی (عج)» وجود دارد چه نیازی به مطرح کردن داستان‌هایی درباره ملاقات با امام زمان(عج) در عالم رویا وجود دارد.
ارائه تصویر یک بعدی از زندگی امام حسین(ع)
از دیگر آسیب‌ها، مطرح کردن یک بعدی زندگی امام حسین(ع) است، به این معنا که یا فقط به بعد ملکوتی این امام بزرگوار توجه می‌شود و یا اینکه فقط به بعد مادی او پرداخته می‌شود، این در حالی است که ائمه‌اطهار (علیهم‌السلام) یک جنبه ملکوتی و یک بعد ملکی و زمینی دارند. مداحان باید در مجالس عزاداری هر دو بعد را مطرح کنند و همواره بر بعد دوم تاکید بیشتری داشته باشند، چرا که ائمه‌اطهار (علیهم‌السلام) الگوی زندگی ما هستند و بیان بعد مادی آنها گره‌گشا خواهد بود.
مطالب ذلت‌آمیز
در حالی که امام حسین(ع) به هیچ عنوان زیر بار ذلت نرفتند، چرا که ذلت با سیره اهل بیت (علیهم السلام) سازگار نیست بعضی از مداحان با به کار بردن کلماتی ذلت‌آمیز که از ساحت اهل بیت (علیهم السلام) به دور است از آنها یاد می‌کنند که با این کارشان به صورت خواسته یا ناخواسته باعث ضربه به دستگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌شوند.
دعوت عزاداران به خودزنی
برخی عزاداران موقع شنیدن مداحی و مرثیه از شدت ناراحتی خودزنی می‌کنند که این کار در برخی مواقع با تشویق بعضی مداحان همراه است، به طوری که مداح از اطرافیان می‌خواهد که شخصی را که در حال آسیب رساندن به خود است را رها کنند تا بتواند خودش را بیشتر بزند. این کار مداح شاید باعث افزایش شور مجلس شود ولی در عوض تاثیر منفی را در این مجالس به جای می‌گذارد.
مراسم عزاداری، بدون سخنرانی
یکی دیگر از آسیب‌ها، اجرای مراسم بدون حضور سخنران است. از آنجا که سخنران شعور مخاطب را تقویت می‌کند و مداح هم شور حسینی را بالا می‌برد، لذا اگر صرفاً به شور پرداخته شود مجالس به انحراف کشیده خواهند شد، پس شایسته است که به هیچ عنوان سخنرانی از مجالس عزا حذف نشود و این دو (مداحی و سخنرانی) همواره در کنار هم قرار گیرند.
مکشوف‌خوانی
بعضی از مداحان برای گریاندن مردم اقدام به مکشوف‌خوانی می‌کنند و روضه‌هایی را می‌خوانند که بسیار سخت و سنگین است. توصیه اساتید مداحی این است که مداحان به جز در موارد خاص، همواره با زبان شعر و کنایه مداحی کنند و از خواندن روضه‌های سنگین خودداری کنند.
بیان زبان حال دور از شان اهل بیت برخی مداحان زبان حال‌هایی می‌خوانند که در شان مقام و منزلت اهل بیت(علیهم السلام) نیست، زبان حال خواندن به این معناست که مداح خود را به جای اولیای دین قرار داده و تشخیص می‌دهد که حال اهل بیت(علیهم السلام) در آن لحظه مصیبت چطور بوده است! سپس جزئیات آن را برای عزاداران شرح می‌دهد. بیان زبان حال باید با توجه به مقام اهل بیت(علیهم السلام) باشد و اگر حالت مردم عادی هنگام مصیبت، جزع و فزع کردن است به این معنا نیست که حال اهل بیت(علیهم السلام) هم موقع مصیبت به این شکل است چرا که آنان الگوی بشریت هستند لذا مداحان هیچ وقت نباید در بیان زبان حال، اهل بیت(علیهم السلام) را با افراد عادی جامعه مقایسه کنند بلکه باید زبان حال گویی را با توجه به مقام و منزلت اهل بیت(علیهم السلام) انجام دهند.
پاک شدن تمام گناهان با شرکت در مراسم عزاداری
بعضاً در مجالس عزاداری گفته می‌شود که هر کسی در طول سال هر گناهی مرتکب شود تنها با شرکت در مراسم عزاداری همه گناهانش بخشوده می‌شوند. البته شرکت در مراسم عزاداری ثواب زیادی دارد ولی حضور در این مراسم باعث از بین رفتن همه گناهان نخواهد شد، لذا این قبیل سخنان احساسی که هیچ پایه‌ای ندارند، باعث تضعیف دستگاه اهل بیت(علیهم السلام) خواهد شد.
مجموعه آنچه گفته شد هرگز دلالت بر نفی برگزاری مجالس عزاداری و سوگواری برای امام حسین(ع) را ندارد. چه آنکه این مراسم با تاریخ ایران و ایرانی پیوند خورده است و توانسته در طول تاریخ بسیاری از مفاهیم را نسل به نسل منتقل کند. آیین سوگواری سیدالشهدا نه‌تنها راهی برای ابراز ارادت به ایشان است بلکه راهنما و رهنمودی به منظور دستیابی به مفاهیم عمیق در زندگی بشری نیز هست.
درس ایستادگی، مقابله با ذلت، رهایی از تعلقات دنیوی، مقابله با ظلم و بیداد، محبت و عاشقی همه و همه تنها بخشی از درس‌آموزی‌های عاشورا و محرم است. درس‌هایی که می‌تواند و باید به الگویی اساسی برای زیست عزت‌مندانه تبدیل شود. زیستنی که با تکیه بر آموزه‌های الهی روح مدارا و همدلی در جامعه را ایجاد کرده و زمینه برای دستیابی به جامعه‌ای سالم و سلامت را مهیا کند.
هر‌چه هست، عاشورا روز بزرگی در تاریخ است که باید مورد تکریم و احترام قرار گرفته و توجه ویژه و خاصی به آن داشت. عاشورا روز بندگی، هدایت، شرافت، انسانیت و سعادت است. روز پیروزی خون بر شمشیر. باید عاشورا را شناخت و با این شناخت اشک معرفت ریخت. این اشک ریختن‌ها در‌پی دراندازی طرحی ناب از انسان والا و انسان کامل است. انسانی که بتواند با تکیه بر آموزه‌های عاشورایی، دنیایی شریف و عزیز را برای همه مردمان با هر دین و مسلک و مرامی پدید آورد؛ دنیایی که انسان‌ها اخلاق و شرافت را الگوی رفتارشان کنند.
این همه که ریشه در تاریخ دارد و به هویت تاریخی ایرانیان تبدیل شده راه و رسم باقی و مانا و ماندگار داشته و دارد. از این رو مراقبت و حراست و حفاظت از آن امری ضروری و بایسته می‌نماید. ضرورتی انکارناپذیر که نمی‌توان و نباید از آن به سادگی گذشت. این در حالی است که این روزها عزای عظیم حضرت سیدالشهدا با مشکلات و آسیب‌هایی جدی روبه‌رو شده است. برخی از این آسیب‌ها اصل و اساس عزاداری را نشانه رفته است.
غلوگویی
برخی مداحان عباراتی را به کار می‌برند که به طور ناخواسته باعث ضربه به دستگاه امام حسین(ع) می‌شود. مثلاً می‌گویند امام حسین(ع) در روز عاشورا ۶۰۰ هزار نفر را به درک واصل کرد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «زیاده‌روان بدترین مردمند، جوانان را به فساد می‌کشند، عظمت خدا را کوچک نشان می‌دهند، برای بندگان خدا جایگاه ربوبیت ادعا می‌کنند و از یهودیان، مسیحیان، مجوسان و مشرکان بدترند.» غلوگویی در مداحی و مرثیه‌خوانی سبب می‌شود که تصویری مخدوش و غیرواقعی و غیرمنطقی از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) ارائه شود.
دروغ‌گویی در مداحی
آفت دیگر، دروغ است. برخی به غلو کردن اکتفا نمی‌کنند و علناً دروغ را نیز وارد مداحی می‌کنند. دروغ‌گویی معمولاً برای گرفتن اشک از مخاطب صورت می‌گیرد؛ متاسفانه برخی مداحان به دروغ‌گویی در مرثیه‌خوانی عادت کرده‌اند و عدم برخورد با آنها باعث شده که دست از این اقدام ناشایست برندارند، اما بعضی از این دروغ‌ها طوری است که هر کسی با شنیدنش پی به دروغ بودن آن می‌برد؛ اما برخی دیگر را به راحتی نمی‌توان به کذب بودن‌شان پی برد. البته به یاد داشته باشیم که هر موضوعی که ما نخوانده و یا نشنیده باشیم دلیل بر دروغ بودن آن نیست، لذا مردم باید با تامل با این قضیه برخورد کنند.
مداحانی که سواد مداحی ندارند
آسیب دیگر اینکه مداحان بسیاری از مجالس، صرفاً به خاطر داشتن صدای خوش به مداحی می‌پردازند و از حداقل سواد مداحی نیز بی‌بهره‌اند. این مداحان صرفاً با تقلید از سی‌دی‌های مداحان مطرح کشور مجالس‌شان را اداره می‌کنند و هیچ نوآوری در کارشان ندارند. از آنجا که یک مداح باید در زمینه‌های مختلف مانند: مقتل‌خوانی، تاریخ اسلام، حفظ شعر و... تبحر داشته باشد، لذا عدم آشنایی او با این موارد باعث آسیب جدی به این مجالس می‌شود. حجت‌الاسلام کاظم صدیقی در دیداری که چند سال قبل با مداحان در هیئت رزمندگان داشت در‌این‌باره گفت: «توقع دستگاه امام حسین(ع) از تک‌تک شما این است که اهل مطالعه شوید، فرهیخته شوید، با محکمات آشنا شوید و شنیده‌های خود را به قرآن و احادیث عرضه کنید. اگر تطابق داشت بگویید و اگر تطابق نداشت، نگویید.» لذا مداحان باید از طرق مختلف آموزش‌های لازم را در زمینه اصول مداحی کسب کنند.
خواب‌محوری
معمولاً در مجالس عزاداری، از حضرت مهدی(عج) با اشعار قوی و روایات مستند یاد می‌شود، اما گاهی مشاهده می‌شود که بعضی از مداحان در این مجالس از ملاقات برخی با امام زمان(ع) در عالم رویا داستان‌سرایی‌هایی می‌کنند که اکثراً بدون سند و مدرک است. به راستی وقتی که «۳۵۰ آیه و بیش از دو هزار روایت از معصومین (علیهم‌السلام) و بیش از ۵۰۰ روایت از پیغمبر اکرم(ص) در‌مورد ویژگی‌های حضرت مهدی (عج)» وجود دارد چه نیازی به مطرح کردن داستان‌هایی درباره ملاقات با امام زمان(عج) در عالم رویا وجود دارد.
ارائه تصویر یک بعدی از زندگی امام حسین(ع)
از دیگر آسیب‌ها، مطرح کردن یک بعدی زندگی امام حسین(ع) است، به این معنا که یا فقط به بعد ملکوتی این امام بزرگوار توجه می‌شود و یا اینکه فقط به بعد مادی او پرداخته می‌شود، این در حالی است که ائمه‌اطهار (علیهم‌السلام) یک جنبه ملکوتی و یک بعد ملکی و زمینی دارند. مداحان باید در مجالس عزاداری هر دو بعد را مطرح کنند و همواره بر بعد دوم تاکید بیشتری داشته باشند، چرا که ائمه‌اطهار (علیهم‌السلام) الگوی زندگی ما هستند و بیان بعد مادی آنها گره‌گشا خواهد بود.
مطالب ذلت‌آمیز
در حالی که امام حسین(ع) به هیچ عنوان زیر بار ذلت نرفتند، چرا که ذلت با سیره اهل بیت (علیهم السلام) سازگار نیست بعضی از مداحان با به کار بردن کلماتی ذلت‌آمیز که از ساحت اهل بیت (علیهم السلام) به دور است از آنها یاد می‌کنند که با این کارشان به صورت خواسته یا ناخواسته باعث ضربه به دستگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌شوند.
دعوت عزاداران به خودزنی
برخی عزاداران موقع شنیدن مداحی و مرثیه از شدت ناراحتی خودزنی می‌کنند که این کار در برخی مواقع با تشویق بعضی مداحان همراه است، به طوری که مداح از اطرافیان می‌خواهد که شخصی را که در حال آسیب رساندن به خود است را رها کنند تا بتواند خودش را بیشتر بزند. این کار مداح شاید باعث افزایش شور مجلس شود ولی در عوض تاثیر منفی را در این مجالس به جای می‌گذارد.
مراسم عزاداری، بدون سخنرانی
یکی دیگر از آسیب‌ها، اجرای مراسم بدون حضور سخنران است. از آنجا که سخنران شعور مخاطب را تقویت می‌کند و مداح هم شور حسینی را بالا می‌برد، لذا اگر صرفاً به شور پرداخته شود مجالس به انحراف کشیده خواهند شد، پس شایسته است که به هیچ عنوان سخنرانی از مجالس عزا حذف نشود و این دو (مداحی و سخنرانی) همواره در کنار هم قرار گیرند.
مکشوف‌خوانی
بعضی از مداحان برای گریاندن مردم اقدام به مکشوف‌خوانی می‌کنند و روضه‌هایی را می‌خوانند که بسیار سخت و سنگین است. توصیه اساتید مداحی این است که مداحان به جز در موارد خاص، همواره با زبان شعر و کنایه مداحی کنند و از خواندن روضه‌های سنگین خودداری کنند.
بیان زبان حال دور از شان اهل بیت برخی مداحان زبان حال‌هایی می‌خوانند که در شان مقام و منزلت اهل بیت(علیهم السلام) نیست، زبان حال خواندن به این معناست که مداح خود را به جای اولیای دین قرار داده و تشخیص می‌دهد که حال اهل بیت(علیهم السلام) در آن لحظه مصیبت چطور بوده است! سپس جزئیات آن را برای عزاداران شرح می‌دهد. بیان زبان حال باید با توجه به مقام اهل بیت(علیهم السلام) باشد و اگر حالت مردم عادی هنگام مصیبت، جزع و فزع کردن است به این معنا نیست که حال اهل بیت(علیهم السلام) هم موقع مصیبت به این شکل است چرا که آنان الگوی بشریت هستند لذا مداحان هیچ وقت نباید در بیان زبان حال، اهل بیت(علیهم السلام) را با افراد عادی جامعه مقایسه کنند بلکه باید زبان حال گویی را با توجه به مقام و منزلت اهل بیت(علیهم السلام) انجام دهند.
پاک شدن تمام گناهان با شرکت در مراسم عزاداری
بعضاً در مجالس عزاداری گفته می‌شود که هر کسی در طول سال هر گناهی مرتکب شود تنها با شرکت در مراسم عزاداری همه گناهانش بخشوده می‌شوند. البته شرکت در مراسم عزاداری ثواب زیادی دارد ولی حضور در این مراسم باعث از بین رفتن همه گناهان نخواهد شد، لذا این قبیل سخنان احساسی که هیچ پایه‌ای ندارند، باعث تضعیف دستگاه اهل بیت(علیهم السلام) خواهد شد.
مجموعه آنچه گفته شد هرگز دلالت بر نفی برگزاری مجالس عزاداری و سوگواری برای امام حسین(ع) را ندارد. چه آنکه این مراسم با تاریخ ایران و ایرانی پیوند خورده است و توانسته در طول تاریخ بسیاری از مفاهیم را نسل به نسل منتقل کند. آیین سوگواری سیدالشهدا نه‌تنها راهی برای ابراز ارادت به ایشان است بلکه راهنما و رهنمودی به منظور دستیابی به مفاهیم عمیق در زندگی بشری نیز هست.
درس ایستادگی، مقابله با ذلت، رهایی از تعلقات دنیوی، مقابله با ظلم و بیداد، محبت و عاشقی همه و همه تنها بخشی از درس‌آموزی‌های عاشورا و محرم است. درس‌هایی که می‌تواند و باید به الگویی اساسی برای زیست عزت‌مندانه تبدیل شود. زیستنی که با تکیه بر آموزه‌های الهی روح مدارا و همدلی در جامعه را ایجاد کرده و زمینه برای دستیابی به جامعه‌ای سالم و سلامت را مهیا کند.
هر‌چه هست، عاشورا روز بزرگی در تاریخ است که باید مورد تکریم و احترام قرار گرفته و توجه ویژه و خاصی به آن داشت. عاشورا روز بندگی، هدایت، شرافت، انسانیت و سعادت است. روز پیروزی خون بر شمشیر. باید عاشورا را شناخت و با این شناخت اشک معرفت ریخت. این اشک ریختن‌ها در‌پی دراندازی طرحی ناب از انسان والا و انسان کامل است. انسانی که بتواند با تکیه بر آموزه‌های عاشورایی، دنیایی شریف و عزیز را برای همه مردمان با هر دین و مسلک و مرامی پدید آورد؛ دنیایی که انسان‌ها اخلاق و شرافت را الگوی رفتارشان کنند.
نظر شما
آخرین اخبار
