نسخه چاپی
ارسال به دوستان
18 ماه دیپلماسی و رواداری ایران با حاکمان افغانستان برای پایبند بودن همسایه شرقی به تامین حقابه هیرمند و حق طبیعی و قانونی مردم سیستان و بلوچستان، کارساز نبود و درنهایت، کار را به جایی رساند که رئیس جمهور کشورمان، به عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی و رئیس شورای عالی امنیت ملی، شخصا به ماجرا ورود و به طور رسمی اعلام موضع کند
مصطفی عبدالهی – 18 ماه دیپلماسی و رواداری ایران با
حاکمان افغانستان برای پایبند بودن همسایه شرقی به تامین حقابه هیرمند و حق
طبیعی و قانونی مردم سیستان و بلوچستان، کارساز نبود و درنهایت، کار را به
جایی رساند که رئیس جمهور کشورمان، به عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی و رئیس
شورای عالی امنیت ملی، شخصا به ماجرا ورود و به طور رسمی اعلام موضع کند و
بگوید: «به مسئولان و حاکمان افغانستان اخطار می کنم که حق مردم و منطقه
سیستان و بلوچستان را سریعا بدهند.» این موضع صریح البته بی‌پاسخ نماند و
به صدور بیانیه‌های دوجانبه و برخی واکنش ها در فضای مجازی منجر شد.سفر
استانی حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی به استان سیستان و بلوچستان با
اقداماتی همراه بود که نشان داد تلاش مسئولان کشور برای تامین آب این
استان، صرفا وابسته به تامین حقابه هیرمند نیست. «آغاز عملیات لوله‌گذاری
انتقال آب دریای عمان به شرق کشور» و «آغاز عملیات آبگیری سد مخزنی کهیر»،
دو طرح مهم دولت در این سفر بود؛ اما تمرکز بر آن‌ها، باعث نشد موضوع حقابه
و نقش آن برای حیات منطقه کمرنگ شود. 3 اتفاق مهم دو سال اخیر
حقابه هیرمند، مثنوی هفتاد من غم‌انگیزی است که در دو سال اخیر و با
سه اتفاق مهم، حساسیت روی آن بیشتر شده است؛ اولین اتفاق تغییرات اقلیمی و
تشدید مشکلات خشکسالی در کل کشور و سیستان و بلوچستان است که قدرت ما برای
تغییر آن ناچیز است. اما دو اتفاق دیگر، متفاوت بود و نقش دیپلماسی در آن
پررنگ؛ یکی افتتاح بند کمال‌خان در فاصله 95 کیلومتری ایران و دیگری تغییر
حاکمیت افغانستان و روی کار آمدن طالبان. با پذیرش حاکمیت طالبان در
افغانستان، بسیاری از کشورها از جمله ایران تلاش کردند در حوزه‌های مختلف،
تعاملات همسایگی با آن‌ها داشته باشند؛ از جمله درباره حقابه هیرمند که در
قالب مذاکرات رسمی مقامات دو کشور دنبال شد و طرف افغانستانی هم همواره بر
پایبندی به تعهدات معاهده سال 1351 شمسی تاکید داشت، با این حال نه تنها طی
یک‌سال و نیم گذشته پایبندی‌اش را عملی نکرد، بلکه گزارش های رسمی از رها
شدن آب به سمت شوره‌زارهای افغانستان حکایت داشت. این هشدار را جدی بگیرید
درنهایت کار به جایی رسید که شخص رئیس جمهور ناگزیر به اتخاذ موضع
رسمی و قاطع در این باره شد و صبح پنج‌شنبه در حاشیه مراسم آغاز لوله‌گذاری
انتقال آب از دریا به استان‌های نوار شرقی اعلام کرد: «به مسئولان و
حاکمان افغانستان اخطار می کنم که حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان را
سریعا بدهند. این سخنان بنده را بسیار جدی بگیرند و بعدا گله نکنند که به
ما گفته نشد». بیانیه طالبان، تکرار وعده ها و یک ادعا
پس از این موضع‌گیری جدی، دولت طالبان بیانیه‌ای منتشر کرد که حرف
تازه‌ای در آن نداشت؛ آن‌ها از یک طرف بر پایبندی به معاهده سال 1351 تاکید
کردند و از طرف دیگر بر این ادعا اصرار ورزیدند که به دلیل خشکسالی، آبی
در کار نیست و سطح آن بسیار پایین آمده است! یک گستاخی زرد
اما در کنار اعلام مواضع رسمی، یکی از فرماندهان سابق طالبان که گفته
می‌شود هم‌اکنون از او به عنوان چهره جریان‌ساز در فضای مجازی استفاده می
شود، با انتشار ویدئویی تلاش کرد تهدید ایران را به شوخی بگیرد و استفاده
او از یک دبه زرد رنگ، که برخی رسانه ها آن را مشابه دبه های مورد استفاده
در ساخت بمب های دست‌ساز طالبان دانستند، هم حاشیه ساز شد. رویکرد او
اگرچه خوراک فضای مجازی بود اما سطحی بودن تحلیل و بینش خود و برخی
همفکرانش و همچنین اشراف نداشتن‌شان به قدرت منطقه‌ای ایران را اثبات کرد.
ماهواره «خیام» شفاف سازی کرد شوخی زرد این چهره
مجازی طالبان خیلی زود به حاشیه رفت و بحث های فنی جای آن را در تحلیل ها
گرفت؛ از جمله استناد ایران به تصاویر ماهواره «خیام» که نادرست بودن
ادعاهای طالبان را اثبات کرد. «دلبریان»، سخنگوی سازمان فضایی ایران، در
این باره توئیت کرد: «سازمان فضایی ایران با استفاده از ماهواره خیام،
رودخانه هیرمند را پایش کرده است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می دهد حکومت
افغانستان در برخی نقاط با انحراف مسیر آب و ایجاد بندهای متعدد، مانع
رسیدن آب به ایران شده است». «محرابیان» وزیر نیرو هم در این باره اعلام
کرد: «بر اساس مستندات موجود و مورد استناد جهانی، طالبان در فصول مختلف
اخیر، رهاسازی آب از سد کجکی به سمت سد انحرافی کمال‌خان را انجام داده و
از سد کمال‌خان هم آب را به ولایت نیمروز رسانده است؛ بر این اساس اگر
برخلاف معاهده مانع جدیدی در این مسیر ایجاد نشده باشد، مسئله فنی در
رسیدن آب وجود ندارد». اثبات خشکسالی راهکارهای علمی دارد
حجت میان آبادی پژوهشگر ایرانیِ دیپلماسی آب هم با انتشار مستنداتی،
استدلال‌های طالبان را رد کرد و نوشت: «ظرفیت سد کمال‌خان ۵۲ میلیون
مترمکعب است و این سد با سازه خاص خودش، یک سد انحرافی است نه یک سد مخزنی.
بر این اساس، نبود آب پشت یک سازه انحراف آب با حجم مخزن بسیار کم، دلیل
علمی و کارشناسی برای اثبات خشکسالی نیست». «محمد درویش» پژوهشگر و فعال
حوزه محیط‌زیست هم توئیت کرد: «دروغ بزرگ طالبان این است که به جای اعلام
ظرفیت مخزن سد کجکی و بیش از یک‌میلیاردمتر مکعب آبی که در گود زره تخلیه
کرده، با بند کوچک کمال‌خان مظلوم‌نمایی می‌کند. چگونه است که برای هامون
آب مازاد وجود ندارد، اما برای گود زره وجود دارد؟!» وزارت خارجه: بیانیه طالبان هم متناقض است، هم نادرست
روز گذشته هم وزارت امور خارجه بیانیه‌ای رسمی منتشر کرد تا بیانیه
طالبان را بی‌پاسخ نگذاشته و پاسخی قاطع به آن داده باشد. وزارت خارجه،
بیانیه هیئت حاکمه افغانستان را حاوی مطالب متناقض و نادرست برشمرد و اعلام
کرد: «حاکمان افغانستان در یک‌سال و نیم گذشته، اگرچه بارها بر پایبندی به
تعهدات خود طبق معاهده تاکید کرده اند، اما در عمل، تعهدات ناشی از معاهده
را اجرا نکرده، در رهاسازی و تامین حقابه ایران، همکاری لازم را به عمل
نیاورده و حقابه قانونی ایران را تحویل نداده‌اند. اظهارات متعدد برای عدم
تحویل حقابه قانونی جمهوری اسلامی ایران از جمله طرح موضوع خشکسالی و کم
شدن آب در هیرمند، مستلزم بررسی های کارشناسی، وفق مفاد معاهده بوده و
تاکنون توسط کارشناسان جمهوری اسلامی ایران راستی آزمایی نشده است». راستی آزمایی و دیگر هیچ
وزارت خارجه در این بیانیه، موضع و مطالبه کشورمان را هم به طور شفاف
مطرح کرد: «تا زمانی که به کارشناسان جمهوری اسلامی ایران اجازه داده نشود
که طبق معاهده هیرمند به خصوص ماده ۵ پروتکل شماره یک آن معاهده، از مسیر و
بالادست هیرمند بازدید کنند، هرگونه اظهارنظر در خصوص کاهش آب هیرمند
پذیرفته نیست». این همان نکته‌ای است که حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی هم در
صحبت های خود اشاره و تصریح کرد: «باید هر چه سریع‌تر این اجازه به
کارشناسان ما داده شود تا این مسئله را بررسی کنند، اگر کارشناسان ما این
مطلب را تایید کردند، بسیار خوب اشکال ندارد، در نبودن آب ما بحثی نداریم،
اما اگر آب وجود دارد، این حق مردم سیستان و بلوچستان باید داده شود و ما
به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهیم حق مردم ضایع شود». امیرعبداللهیان وزیر امور
خارجه هم در همین زمینه توئیت کرد: «در ماه های اخیر مکررا از ملامتقی
سرپرست وزارت خارجه افغانستان خواستم طبق عهدنامه هیرمند،به تعهدات خودشان
عمل کنند و امکان بازدید هیئت‌های فنی و سنجش میزان آب را فراهم کنند، که
نکردند. سیستان از خشکسالی رنج می برد. ملاک بود و نبود آب، بازدید فنی و
عینی است و نه صدور بیانیه سیاسی». سیستان و بلوچستان، پاره تن ایران است
دولت، جدیت خود را در احقاق حق مردم سیستان و بلوچستان نشان داده و
تاکید کرده است بدون راستی آزمایی توسط کارشناسان، هرگز از آن کوتاه نخواهد
آمد؛ این یک رویکرد ملی است و همه افکار عمومی حامی آن خواهند بود؛ چراکه
طبق گفته دیروز رئیس جمهور در دیدار با سران طوایف و معتمدان این استان،
«سیستان و بلوچستان پاره تن ایران است»؛ سیستان و بلوچستان پاره تن همه
ماست... . از حق مردم نمی گذریم آری؛ سیستان و
بلوچستان پاره تن همه ماست و همان طور که مسئولان کشور در رویکردی جدید و
جدی در صدد استیفای حقابه مسلم مردمان عزیز سیستان و بلوچستان برآمده اند،
همه مردم ایران یکصدا این حق خواهی را فریاد می کنند و عمیقا معتقدند این
حق، باید به سرعت از همسایه شرقی گرفته شود و دیگر بس است هرچه دراین سال
ها در برابر آن خویشتنداری کردیم.
نظر شما
آخرین اخبار
