قدرت‌نمایی « آدریان دریا» در آب‌های بین‌المللی

گروه سیاسی/ ماجرای جنجالی نفتکش ایرانی «گریس 1» با حکم به رفع توقیف آن از سوی مقام‌های جبل‌الطارق پایان خوشی داشت. روز پنجشنبه و تنها ساعاتی پیش از پایان یافتن مهلت توقیف نفتکش ایرانی، مقام‌های دولت ملی جبل‌الطارق دستور دادند که «گریس 1» فوراً آزاد شود تا این نفتکش که پیش از توقیف با پرچم پاناما حرکت می‌کرد این بار تحت پرچم جمهوری اسلامی و با نام «آدریان دریا» به سمت آب‌های مدیترانه حرکت کند.
13 تیرماه بود که نیروی دریایی بریتانیا ابرکشتی ایرانی را با ادعای حمل نفت به پالایشگاهی در سوریه در آب‌های جبل‌الطارق توقیف کرد. جبل‌الطارق یکی از ۱۴ قلمرویی است که جزو سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا و تحت قیمومت و حاکمیت این کشور محسوب می‌شود. مقام‌های انگلیس در حالی مدعی شدند که انتقال محموله نفتی ایران به سمت سوریه نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا به شمار می‌آمده است که از دو منظر براین ادعا خط بطلان کشیده شد. ایران از یک سو تأکید داشت که محموله «گریس 1» برای پالایشگاه سوری بارگیری نشده بود و از سوی دیگر اعلام کرد که دامنه نفوذ تحریم‌های اروپایی علیه سوریه از کشورهای این قاره فراتر نمی‌رود و مشمول پیروی کشورهای خارج از اروپا نمی‌شود. وجه مهم‌تر ماجرا اما آن بود که توقیف کشتی ایرانی درست در بحبوحه جدال دیپلماتیک تهران و واشنگتن صورت گرفت و به این گمانه دامن زد که بریتانیا وارد زمین بازی تندروهای کاخ سفید علیه ایران شده است.
نکته جالب آنکه بریتانیا در حالی با این ادعا جبل الطارق را به بهانه نقض تحریم‌های اتحادیه اروپایی به توقیف نفتکش ایرانی وادار کرد که این مسأله موجبات نارضایتی اتحادیه اروپا و دولت‌های اروپایی را فراهم کرد. چه اقدام به توقیف «گریس 1» عملاً به مغایرت با کوشش اروپا  جهت حفظ  برجام تعبیر شد تا به این ترتیب بریتانیا جز امریکا از هر نوع حمایت و پشتیبانی از سوی سایر کشورهای اروپایی بی بهره بماند.  
قابل انتظار بود که این ماجرا با واکنش گسترده مقام‌های دیپلماتیک و سیاسی ایران روبه‌رو شود. واکنش‌هایی که از یک سو توقیف غیرقانونی نفتکش ایران را مصداق عملی دزدی دریایی توصیف کرده بود و از سوی دیگر عزم ایران را برای مواجهه با نادیده انگاری قوانین و مقررات دریایی از سوی کشتی‌های عبوری انگلیسی در آب‌های خلیج فارس جدی‌تر از همیشه می‌کرد. چنانکه دو هفته بعد از توقیف «گریس 1» بود که نیروی نظامی دریایی ایران نفتکش «استینا ایمپرو» را که اصل عبور بی ضرر را در آب‌های مرزی ایران رعایت نکرده بود، توقیف کرد. گرچه ناظران سیاسی این رویداد را اقدامی تلافی جویانه از سوی ایران تعبیر کردند اما چنانکه از مواضع رسمی مقام‌های نظامی و دیپلماتیک ایران پیدا بود «استینا ایمپرو» نه با هدف تلافی‌جویی که با هدف اجرای تام و تمام مقررات دریایی کشتیرانی در آب‌های سرزمینی که پیش‌تر به دلیل رعایت مناسبات مسالمت‌آمیز نادیده گرفته می‌شد، توقیف شد. در واقع این اقدام حاوی این پیام به لندن بود که جمهوری اسلامی در مواجهه با تقابل‌جویی‌های پیدا و پنهان انگلیس  دیگر خود را به مدارا با  قانون‌شکنی دریایی این کشور ملزم نمی‌داند. با وجود این در طول 40 روز گذشته گفت‌وگوهای گسترده‌ای در عرصه‌های مختلف دیپلماتیک، حقوقی و فنی با مقام‌های مرتبط در لندن پیرامون این موضوع انجام شد که در نهایت به رفع توقیف نفتکش ایران انجامید.
تلاش امریکا برای ممانعت از آزادسازی «گریس 1»
تصمیم به آزادی کشتی ایرانی تنها چند روز پس از آن اتخاذ شد که «جان بولتون» مشاور امنیت ملی امریکا به لندن سفر کرده بود. سفری که بی تردید یکی از اهدافش ترغیب لندن به ماندن در زمین بازی امریکا علیه ایران بویژه جدال بر سر نفتکش توقیف شده ایرانی به شمار می‌آید. با وجود این تلاش‌ها لندن در عقب‌نشینی آشکار از مواضع اولیه خود زمینه را برای آزادسازی نفتکش ایرانی مهیا کرد. این در حالی بود که روز پنجشنبه و همزمان با شنیده شدن زمزمه آزادسازی «گریس 1»، وزارت دادگستری امریکا با ارسال نامه‌ای از دولت جبل الطارق خواست تا نفتکش ایرانی «گریس 1» را همچنان در توقیف نگه دارد و اجازه آزادی آن را ندهد. درخواستی که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در توئیتر خود در واکنش به آن این چنین نوشت: «امریکا که در تحقق اهدافش از طریق تروریسم اقتصادی از جمله با محروم کردن بیماران سرطانی از دارو شکست خورده است، از نظام قضایی سوء استفاده کرده تا به اموال ما در آب‌های آزاد دستبرد بزند. این تلاش برای دزدی دریایی، نشانگر بی‌اعتنایی دولت ترامپ به قوانین است.»
با این حال به نظر می‌رسد که این اخطار راه به جایی نبرد و امریکا نتوانست مانع از رفع توقیف نفتکش ایرانی شود. شاید از تبعات همین ناکامی بود که وزارت خارجه امریکا یک روز پس از حکم رفع توقیف نفتکش ایرانی به تمام خدمه کشتی‌ها، از جمله خدمه کشتی گریس ۱ در جبل‌الطارق، هشدار داد که در صورت «کمک به سپاه از طریق انتقال نفت ایران» ویزای امریکا نخواهند گرفت. در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «ارزیابی امریکا این است که گریس ۱ با انتقال نفت از ایران به سوریه به سپاه پاسداران کمک می‌کرد. این امر می‌تواند برای هر فرد مرتبط با گریس ۱ عواقب جدی داشته باشد.» آنچه پیداست، ماجرای جدال نفتکش میان ایران و انگلیس به رغم حمایت امریکا از این کشور ناکامی دیگری در کارنامه تیم تندروهای دولت امریکا به ثبت رساند و نشان داد اقدام اخیر بریتانیا با همراهی واشنگتن علیه ایران تا چه اندازه بر پایه استنادات غیر قابل اثبات و سست حقوقی انجام شده است. این گونه بود که رسانه انگلیسی «گاردین» در تحلیل این ماجرا نوشت: «انگلیس بازنده اصلی قدرتنمایی ایران و امریکا شد» و نشریه نیویورک تایمز امریکا نیز اقدام دولت جبل‌الطارق را عقب‌نشینی انگلیس از تشدید تنش میان ایران و غرب تحلیل کرد.»
شکست دیگری برای کاخ سفید
محمود واعظی، رئیـــــــــس  دفتر رئیس جمهوری آزادی نفتکش ایرانی را نتیجه همدلی  و حمایت از مقاومت دیپلمات‌های ایرانی دانست و گفت: «کاری که حقوقدانان ما انجام دادند، ثابت کرد تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا علیه ایران گذاشته بر ضد خود آنها خواهد بود، نه برای ایرانی که می‌خواهد در آب‌های آزاد کشتیرانی داشته باشد.» علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز در واکنش به رفع توقیف نفتکش «گریس 1» در حساب توئیتری خود نوشت: «نفتکش ‎گریس۱ به‌رغم تلاش‌ها، فشارها و کارشکنی‌های امریکا که همچنان ادامه دارد، از توقیف غیرقانونی خارج و آزاد شد و شکست دیگری برای ‎کاخ سفید به ثبت رسید. این پیروزی بدون هیچ تعهدی ثمره اقتدار، دیپلماسی فعال و کوتاه نیامدن از ‎حقوق ملت است.»
حرکت «گریس 1» به سمت مدیترانه
نفتکش «گریس 1» روز گذشته پس از توقیف شش هفته‌ای به سرعت به سوی آب‌های بین‌المللی حرکت کرد. طبق اعلام دولت جبل الطارق، چهار خدمه این کشتی شامل ناخدا، افسر اول و دو نفر دیگر آزاد شدند. در همین حال معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی از تغییر نام نفتکش گریس ۱ به «آدریان دریا» خبر داد و مقصد بعدی این کشتی را مدیترانه اعلام کرد.
اسلامی در همین رابطه افزود: «در روزهایی که نفتکش ایرانی گریس 1 در توقیف جبل‌الطارق بود، پاناما به استفاده از نفتکش گریس 1 از پرچم این کشور پایان داد.» او ادامه داد:‌ «بر اساس درخواست مالک کشتی در حال حاضر، نفتکش دارای پرچم جمهوری اسلامی ایران است.» او مقصدی که برای پس از رفع توقیف توسط مالک کشتی اعلام شده را  مدیترانه اعلام کرد.
آزادی کشتی محوله نفت ایران آن هم با حکم دادگاه ضمن آنکه در حکم یک پیروزی حقوقی دیگر برای ایران بود، به منزله رد ادعاها و اتهام‌های پیشین مقامات دولت لندن و همچنین تندروهای کاخ سفید علیه تهران هم بود. مهم‌تر از آن اینکه این موفقیت در سایه همکاری‌ها و تدابیر ملی در داخل حاصل شد و نشانه‌ای است که ماهیت راهبرد مقاومتی ایران در برابر اعمال فشارهای خارجی را نشان می‌دهد.

ایران: هیچ تعهدی ندادیم

اما دیوان عالی جبل‌طارق درحالی عصر پنجشنبه گذشته به رفع توقیف نفتکش «گریس 1» حکم داد که کمی پس از آن «فابیانو پیکاردو» وزیر ارشد جبل طارق در بیانیه‌ای در مورد آزادی گریس ۱، مدعی شد که مقام‌های ایرانی به صورت مکتوب به او اطمینان داده‌اند که مقصد این کشتی یکی از مجموعه‌های تحت تحریم اتحادیه اروپا نخواهد بود. به گفته وی، ایران همچنین با استناد به قوانین تحریمی اتحادیه اروپا، درخواست رسمی آزادی این کشتی را به جبل الطارق ارائه کرده است. در همین حال وزارت امور خارجه انگلیس هم در بیانیه‌ای مدعی شد که دولت‌ جبل‌الطارق از ایران ضمانت گرفته که این کشتی به سوی سوریه حرکت نکند. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با «باشگاه خبرنگاران» این ادعا را رد کرد و گفت: «ایران برای آزادی نفتکش «گریس 1» هیچ تعهدی مبنی براینکه به سوریه نرود، نداده است زیرا از ساعات اولیه توقیف نفتکش اعلام کردیم که مقصد نفتکش سوریه نبوده و تا انتها هم بر سر همین حرف باقی مانده و تأکید کردیم که اگر هم مقصد نفتکش سوریه بود، بازهم به کسی ربطی نداشت.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران هدف از طرح این ادعا را توجیه  برای خروج آبرومندانه از این اقدام غیر قانونی و دزدی دریایی دانست.