دو تهدید بورس در سال ۱۴۰۲

مرتضی ایمانی‌راد
اقتصاددان

برآوردها نشان می‌دهد که بازار بورس ایران پیش‌رونده و صعودی است. اما نکته این‌جاست که اگر تب ریسک‌ها بالا رود و اثرگذاری‌شان روی اقتصاد افزایش یابد، حتی احتمال این‌که بازار سهام رشد هم نکند، وجود دارد. به طور معمول متغیری به نام تورم و نرخ دلار، هر چند این دو به یکدیگر به شدت وابسته هستند، روی تمام بخش‌های  سرمایه‌گذاری اثر می‌گذارند. نکته بسیار مهم این است که هر کدام از ابزارهای سرمایه‌گذاری تحت‌تاثیر افزایش نرخ دلار، تقریبا افزایش پیدا می‌کنند، اما همه آنها به یک نسبت افزایش پیدا نمی‌کنند. برای مثال، اثر افزایش نرخ دلار روی سکه به مراتب بیشتر از سهام است و اثری که روی سهام دارد، به مراتب بیشتر از مسکن است. این خیلی طبیعی است، برای این‌که ارتباط بازارهای مختلف با دلار متفاوت است، چراکه بخش مسکن کاملا به دلار وابسته نیست. نکته دوم، زمان اثرگذاری است. برای مثال، وقتی نرخ دلار بالا می‌رود، خیلی سریع روی طلا اثر می‌گذارد، بنابراین واکنش سکه و طلا تحت‌تاثیر افزایش قیمت دلار بسیار سریع است؛ در حالی که مسکن این‌طور نیست. بر این اساس، هر کدام از ابزارهای سرمایه‌گذاری به میزان متفاوتی تحت‌تاثیر افزایش قیمت دلار هستند و در عین حال، در یک زمان مشخص و با یک تاخیر زمانی مشخص خود را نشان می‌دهند. این دو مساله را اگر نتوانیم از یکدیگر تفکیک کنیم، از قیمت دلار به راحتی به افزایش بازار سهام نمی‌توانیم برسیم. به همین دلیل، در سال ۱۴۰۱ بازار سهام نتوانست خود را با دلار تعدیل کند. این مساله بسیار مهمی است و تا آن‌جایی که دیدم، کمتر روی آن کار شده است. ما با این نگاه اگر وارد بحث بازار سهام شویم، می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که بازار سهام از افزایش قیمت دلار عقب مانده است، بنابراین بازار بورس و سهام ایران نتوانست خود را با افزایش قیمت دلار تعدیل کند. با این استدلال برخی عنوان می‌کنند که سال ۱۴۰۲، زمانی که بازار سهام خود را تعدیل کند. اما نمی‌شود چنین نتیجه‌گیری‌ای داشت. اما یک نکته بسیار مهمی که وجود دارد، این پرسش است که چرا در سال ۱۴۰۱ بازار سهام خود را با دلار تعدیل نکرد!؟ چرا نباید در سال ۱۴۰۲ همان شرایط وجود داشته باشد؟ در سال ۱۴۰۲ من هم با این بحث موافق هستم که بازار سهام به دلیل این‌که خود را با دلار تعدیل نکرده، بنابراین امسال سال بورس است. ولی ما تا عوامل اثرگذار روی بورس اوراق بهادار را بررسی نکنیم، نمی‌توانیم ارزیابی کنیم برای بورس چه اتفاقی می‌افتد. آنچه را که به طور خلاصه می‌توانم بگویم، این است که بازار بورس و سهام ایران به شدت تحت‌تاثیر بازار جهانی است. ما در بازار جهانی شاهد کاهش قیمت دلار آمریکا و بالا رفتن قیمت نفت هستیم. احتمال این‌که قیمت نفت تا ۹۰ دلار بالا رود و روی این عدد تثبیت شود، بسیار بالاست. این یک برگ برنده برای بازار سهام ایران است. موضوع دوم، تورم است که همیشه تورم بازار بورس را به سمت بالا هل می‌دهد. به طور طبیعی، سهامی که خریداری می‌شود، تحت‌تاثیر سودی است که شرکت‌ها می‌کنند و وقتی تورم بالا می‌رود، شرکت‌ها از نظر اسمی سود بیشتری می‌کنند. در نتیجه قیمت سهام به طور طبیعی افزایش پیدا می‌کند. مساله سوم، نرخ ارز است.در این میان، دو تهدید بازار بورس را در سال ۱۴۰۲ به شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد که نباید آن‌ها را دستکم گرفت. یکی از این تهدیدها، تولید ضعیف در داخل کشور است. مساله، مشکل واردات و سرمایه‌گذاری است.