نسخه چاپی
ارسال به دوستان
کارشناس اقتصادی
شهریار احمدبیگی
انسان در طول تاریخ همواره شاهد تغییرات
وپیچیدگی جهان در همه ابعاد است. آینده‌پژوهی یا به عبارتی مطالعه آینده در
اشکال مختلف توسط انسان‌ها و سازمان‌ها انجام شده است. از پیش‌بینی‌های
صرفا وابسته به تجربیات گرفته تا مطالعه علمی آینده که امروزه توسط مراکز
پژوهشی و علمی انجام می‌شود همگی تلاش داشته‌اند تا آینده‌ای سرشار از رفاه
و آسایش و در عین حال توسعه و پیشرفت را برای بشر رقم بزنند. آغاز
آینده‌پژوهی به صورت علمی، مربوط به قرن بیستم، بویژه نیمه دوم آن قرن است.
این دهه ۶۰ بود که در آن آینده‌پژوهی به عنوان یکی از رشته‌های نوین دانش
پایه‌ریزی شد. نخستین دوره آموزشی آینده‌پژوهی در سال ۱۹۶۳ توسط جیم
دیتورJim Dator در بنیاد پلی تکنیک ویرجینیا تدریس شد. کوتاه مدتی پس از آن
وندل بل Wendell Bell سری دوره‌های آموزشی خود در دانشگاه ییل Yale را
آغاز نمود. پس از انتقال دیتور Dator به گروه علوم سیاسی دانشگاه هاوایی،
وی دوره‌های آینده‌پژوهی متمرکزی در آن دانشگاه برای دانشجویان دوره‌های
فوق لیسانس و دکترا ایجاد نمود. در سال ۱۹۷۴ نخستین دوره تخصصی فوق لیسانس
برای آینده‌پژوهی در دانشگاه هوستون توسط جیب فاولز Jib Fowles و کریس دید
Chris Dede برپا شد. بعدها مشابه این دوره در دانشگاه‌های ماساچوست، آکرون،
مینه سوتا، یو اس سی و دانشگاه ایالتی پورتلند نیز دایر شد. اما باید
متذکر شد که شوربختانه هم‌اکنون بجز دانشگاه‌های هاوایی و هوستون بقیه
دوره‌ها تعطیل شده‌اند.
دو سازمان پراعتبار آینده‌پژوهی جهان یعنی(WFS)
World Futures Society یا انجمن آینده دنیا و همچنین World Futures Studi
Federation (WFSF)یا فدراسیون جهانی آینده پژوهی، در همین دوران به ترتیب
در سال‌های ۱۹۶۷ در آمریکا و ۱۹۷۳ در پاریس تأسیس شدند. WFS افزون بر
عضوگیری بیش از ۴۰۰۰۰ نفر تا کنون، تنها در آغاز دهه ۸۰ متجاوز از ۵۰۰۰ نفر
را در همایش‌های گوناگون آینده‌پژوهی حاضر کرده و نیز موفق به انتشار مجله
نامدار «آینده پژوه» Futurist گردید. از طرف دیگر WFSF که نسبت به WFS
سازمان جهانی‌تری محسوب می‌شود، آینده پژوهان سرتاسر گیتی را در یک انجمن
حرفه‌ای گرد هم آورده‌است. همچنین در دهه ۸۰ انتشارات السویرElsevier مجله
معروف «آینده‌هارا بنا گذاشت که هم‌اکنون معتبرترین نشریه آموزشی و فکری در
زمینه آینده‌پژوهی محسوب می‌شود. بعدها در آغاز دهه ۹۰، فصلنامه معتبر»
تحقیق در مورد آینده‌ها توسط WFS ونشریه «آینده نگاری» توسط انتشارات
کمفورد Camford Publishing به نشریات مربوط به آینده‌پژوهی اضافه شدند.
در
حال حاضر آینده‌پژوهی از پهنه گسترده‌تری نسبت به دوران طلایی ۱۹۶۰ و
اوایل ۱۹۷۰ برخوردار است. دنیای امروز نسبت به آن سال‌ها آمادگی و صراحت
بیشتری برای در نظر گرفتن آینده دارد. بر خلاف آن دوران، آینده‌پژوهی تنها
به‌شمار اندکی از نویسندگان و استادان محدود نمی‌شود بلکه دنیای کسب و کار،
دولتمردان و فرهیختگان همگی در حال بیداری و درک این واقعیت هستند که برای
اینکه آینده موفقی داشته باشیم باید بر روی آن تمرکز کنیم. بدین ترتیب است
که برنامه‌ریزی راهبردی بر مبنای چشم‌اندازها و متکی بر سناریوها،
امکانپذیر خواهد بود.
بخشی از تقسیم کار اجتماعی در معنای جامعه شناختی
آن، خود را درقالب شغل و کار نشان می‌دهد. بدون شک موتور توسعه، همین
مشاغل هستند. با توجه به تغییرات پارادایمی، تغییرات و تحولات علم و حوزه
فناوری و همچنین تغییر در انتظارات و نیازهای انسان، مشاغل دچار تحول و
تغییر خواهند شد. آمارها و شواهد نشان می‌دهند که بسیاری از مشاغل گذشته،
امروز یا وجود ندارند، یا با ابزارها و روش‌ها و مهارت‌های متفاوتی انجام
می‌شوند. پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ هشتاد درصد مشاغل امروزی وجود خارجی
نخواهند داشت و از بین خواهند رفت. انقلاب صنعتی بعدی، تغییرات عمیقتر و
سریعتری را به همراه خواهد داشت. محتوا و شکل مشاغل تغییرات اساسی خواهند
یافت. آینده‌پژوهی در حوزه مشاغل، هم موجب حفظ و نگهداشت ظرفیت شغلی خواهد
شد و هم ظرفیت‌ها و افق‌های جدید را به روی اقتصاد کشور خواهد گشود. ضروری
است که آینده‌های ممکن، محتمل در حوزه مشاغل مورد مطالعه قرارگیرند.
فناوری‌ها و مهارت‌های مورد نیاز مشاغل مورد مطالعه قرار گیرند.
آینده‌پژوهی مشاغل، درکنار سایر عواملِ موثر، موجبات به روز بودن و جهانی
بودن را تضمین می‌کند. جهان درحال تغییر است و به تعبیر مک لوهان، جهان،
دهکده‌ای شده است که با فناوری الکتریکی به هم متصل است.
