نسخه چاپی
ارسال به دوستان
بابک نگاهداری
رییس مرکز پژوهش های مجلس
سفر رییس جمهوری به قطر فرصت مناسبی برای ایجاد همکاری‌های دو یا چندجانبه در حوزه انرژی است. جهان امروز اهمیت انرژی از یک کالای صرفا اقتصادی فراتر رفته و امروزه انرژی یکی از پایه‌های امنیت کشورها است. بسیاری از نزاع‌های سیاسی و اقتصادی در جهان امروزه نزاع بر سر انرژی است چرا که تامین پایدار انرژی به یکی از ملزومات حیات و رشد اقتصادی کشورها بدل شده است. بسیاری از کشورها روابط خود را مبتنی بر روابط انرژی تنظیم می‌کنند و انرژی محور بسیاری از همکاری‌های دو یا چندجانبه مابین کشورها است. تعاملاتی همچون اوپک پلاس و GECF و یا تعاملات ما بین روسیه و آلمان از جمله این همکاریها هستند. کشور ما ایران نیز با در اختیار داشتن بزرگترین ذخایر هیدروکربنی جهان با بیش از ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت خام و ۳۳ تریلیون مترمکعب منابع گازی ظرفیت آن را دارد تا به یکی از مهم‌ترین بازیگران در عرصه دیپلماسی انرژی بدل شود. به همین منظور توسعه پیوندهای راهبردی مبتنی بر انرژی در اسناد بالادستی کشور همچون سند اقتصادی مقاومتی همواره مورد تاکید بوده است. متاسفانه با وجود این ظرفیت عظیم به دلیل دیپلماسی ضعیف کشور در حوزه انرژی نه تنها از این فرصت برای رشد اقتصادی و سیاسی کشور بهره گرفته نشده است بلکه این عرصه به یکی از نقاط ضعف اصلی کشور در زمینه تحریم تبدیل شده است. با توجه به این موضوع اگر بخواهیم در آینده انرژی جهان جایگاه مناسبی داشته باشیم باید با اتخاذ یک دیپلماسی فعال به توسعه همکاری‌های بلندمدت مبتنی بر انرژی با کشورهای مختلف بپردازیم. در این زمینه ما از کشورهای هم تراز خود عقب هستیم به عنوان مثال عربستان و روسیه در طی یکدهه اخیر با توسعه روابط و سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف انرژی کشورهای در حال توسعه همچون هند و چین به دنبال ایجاد بازار پایدار برای منابع انرژی خود بوده اند. اما متاسفانه ما در اکثرحوزه‌های مربوط به دیپلماسی انرژی عقب هستیم. از جمله بر اساس سند توسعه ۱۴۰۴ باید به سهمی ۸ تا ۱۰ درصد از بازار گاز برسیم ولی در حال حاضر سهمی در حدود ۲ درصد داریم. در زمینه فرآورده‌های نفتی نیز با وجود تولید روزانه بیش از ۲۰۰ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل اما عمده این فرآورده‌ها در داخل مصرف می‌شود و با وجود توسعه بازار منطقه‌ای در چند سال اخیر اما باز نقش محدودی در تامین فرآورده منطقه داریم و حتی در طول سال جاری نیز با کاهش صادرات فرآورده کشور به دلیل افزایش مصرف داخلی مواجه شدیم. توجه ویژه دولت سیزدهم بر توسعه روابط منطقه‌ای بستر مناسبی برای ایجاد همکاری‌های دو یا چندجانبه در حوزه انرژی است. انعقاد قرارداد سواپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از مسیر ایران در سفر اخیر ریاست جمهوری به خوبی این ظرفیت را نشان داد. سفر پیش روی رییس جمهور محترم به قطر نیز یکی از فرصت‌هایی است که می‌تواند به توسعه روابط انرژی ما بین کشورهای منطقه بدل شود. در طی سال‌های اخیر رقابتی ما بین دو کشور بر سر توسعه میدان گازی پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان وجود داشت، اما با توسعه فازهای پارس جنوبی و پیشی گرفتن تولید روزانه ایران از قطر فرصت مناسبی به وجود آمده است تا دو کشور در خصوص همکاری در این زمینه با یکدیگر تعامل کند. ایران می‌تواند دروازه دسترسی به بازارهای بزرگ تقاضا در منطقه باشد تا گاز پارس جنوبی با حداقل هزینه بدون نیاز به هزینه‌های بالای مایع سازی به کشورهای طرف تقاضا برسد و منافع اقتصادی دو کشور از این میدان را حداکثر نماید. همچنین مجمع کشورهای صادرکننده گاز که در آن سه کشور بزرگ دارنده ذخایر گاز جهان یعنی روسیه و ایران و قطر با در اختیار داشتن ۶۰ درصد منابع گازی متعارف جهان حضور دارند بستر مناسبی است تا سه کشور با همکاری یکدیگر به مدیریت بازار گاز جهان پرداخته و با تقسیم منطقه‌ای بازار منافع خود را حداکثر کند.
