بهموجب تبصره ماده 3 قانون حمایت از مرمت و احیای بافتهای تاریخی ـ فرهنگی مصوب 2. 4. 1398 رعایت حقوق مالکانه مردم و سایر حقوق قانونی و شرعی در اجرای مواد این قانون الزامی است. در این قانون به بسترسازی مناسب برای توانمندسازی مالکان و بهرهبرداران و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان بافتهای تاریخی ـ فرهنگی در قالب «حمایتِ» تعریفشده در بند (خ) ماده 1 این قانون پرداخته شده است.
بهموجب تبصره ماده 3
قانون حمایت از مرمت و احیای بافتهای تاریخی ـ فرهنگی مصوب 2. 4. 1398
رعایت حقوق مالکانه مردم و سایر حقوق قانونی و شرعی در اجرای مواد این
قانون الزامی است. در این قانون به بسترسازی مناسب برای توانمندسازی
مالکان و بهرهبرداران و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان بافتهای تاریخی ـ
فرهنگی در قالب «حمایتِ» تعریفشده در بند (خ) ماده 1 این قانون پرداخته
شده است. در همین رابطه حق مالکیت معنوی و مادی بر تصویر آثار تاریخی-
فرهنگی نیز جزئی از حقوق مالکانه مالکیت بر این آثار در نظر گرفته شده است
که میتواند به شرح ذیل با حق مالکیت معنوی و مادی پدیدآورنده تصویر آثار
تاریخی- فرهنگی محل مناقشه قرار گیرد.1) حق مالکیت معنوی و مادی مالک آثار تاریخی- فرهنگی بر تصویر این آثار1-1) آثار منقول تاریخی- فرهنگی ماده 15 آییننامه مدیریت، ساماندهی، نظارت و حمایت از مالکان و دارندگان اموال فرهنگی- تاریخی منقول مجاز مصوب 5. 5. 1384 هرگونه استفاده پژوهشی، فرهنگی و معرفی از قبیل چاپ و نشر عکس، پوستر، ارائه در
نمایشگاههای انفرادی یا عمومی و موزههای خصوصی و دولتی و نظایر آن با
رعایت قوانین ناظر به موضوع ازجمله حقوق قانونی مالک یا دارنده قانونی اثر
است. این حقوق قابلانتقال به غیر میباشد.1- 2) آثار غیرمنقول تاریخی- فرهنگیبهموجب
ماده 2 آییننامه حمایت از مالکان، متصرفان قانونی و بهرهبرداران خصوصی و
غیردولتی آثار غیرمنقول و بافتهای تاریخی- فرهنگی ثبتشده در فهرست آثار
ملی و تاریخی، فرهنگی و با ارزش مصوب 3. 5. 1400 مالکان، متصرفان
قانونی و بهرهبرداران خصوصی و غیردولتی آثار ثبتشده و ارزشمند مذکور در
فهرست آثار ملی و تاریخی - فرهنگی از حقوق و امتیازات زیر برخوردار
میگردند: «۲- حق مالکیت معنوی و مادی بر تصویر آثار غیرمنقول تاریخی-
فرهنگی و حق استفاده تبلیغاتی، فرهنگی و معرفی آنها در قالب چاپ و نشر عکس
منحصراً برای مالکان و متصرفان و بهرهبرداران مذکور». در این ماده، «آثار
غیرمنقول تاریخی- فرهنگی»؛ آثار غیرمنقول و بافتهای تاریخی- فرهنگی
ثبتشده در فهرست آثار ملی و تاریخی، فرهنگی و باارزش میباشد. «مالک آثار
غیرمنقول تاریخی- فرهنگی»؛ کسی است که مالک یک اثر غیرمنقول تاریخی- فرهنگی
بهموجب سند رسمی مالکیت است. «متصرف قانونی آثار غیرمنقول تاریخی-
فرهنگی»؛ کسی است که به نحوی از انحای قانونی، تصرف و استفاده مالکانه نسبت
به عین، منفعت یا سایر حقوق نسبت به یک اثر غیرمنقول تاریخی- فرهنگی داشته
باشد. «بهرهبردار آثار غیرمنقول تاریخی- فرهنگی»؛ کسی است که به نحوی از
انحای قانونی، یک اثر غیرمنقول تاریخی- فرهنگی را در اختیار داشته و در یکی
از کاربریهای مورد تایید وزارت به بهرهبرداری رسانده است (ماده۱ این
آییننامه).2) حق مالکیت معنوی و مادی پدیدآورنده تصویر آثار تاریخی- فرهنگیبهموجب
ماده 3 قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 11. 10. 1348
«حقوق پدیدآورنده» شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و حق
بهرهبرداری مادی و معنوی از نام و اثر او است.ازنظر ماده 1 این قانون
به مولف و مصنف و هنرمند «پدیدآورنده» و به آنچه از راه دانش یا هنر و یا
ابتکار آنان پدید میآید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا
ظهور و یا ایجاد آن بکار رفته «اثر» اطلاق میشود. «حقوق معنوی»
پدیدآورنده محدود به زمان و مکان نیست و غیرقابلانتقال است (ماده 4 این
قانون). پدیدآورنده اثرهای موردحمایت این قانون میتواند استفاده از حقوق
مادی خود را در کلیه موارد به غیر واگذار کند (ماده 5 این قانون). بهموجب
بندهای (3)، (5) و (6) ماده 2 این قانون از مصادیق آثار موردحمایت، اثر
سمعی و بصری، نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیائی ابتکاری و
نوشتهها و خطهای تزئینی و هرگونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هر طریق و
روش بهصورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد و همچنین هرگونه پیکره
(مجسمه) میباشند. بنابراین حق مالکیت معنوی و مادی اثر صرفاً به شخصی که
اثری را پدید آورده است تعلق میگیرد که او میتواند حقوق مادی آن را به
دیگری واگذار کند. در موضوع تصویر آثار تاریخی- فرهنگی نیز پدیدآورنده آن
تصویر، صاحب حق مالکیت معنوی و مادی مرتبط بر آن است.3) نقض حق مالکیت معنوی و مادی تصویر آثار تاریخی- فرهنگیبا
توجه به مواد موردبررسی از قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان
مصوب 11. 10. 1348 منظور از نقض مالکیت معنوی و مادی اثر آن است که حقوق
معنوی و مادی مقرر برای آن، بدون مجوز قانونی یا رضایت دارنده حق
پدیدآورنده یا منتقلشونده (در رابطه با حقوق مادی اثر) مورداستفاده قرار
گیرد.بنابراین مالک آثار تاریخی- فرهنگی اساساً پدیدآورنده محسوب نمیشود
که صاحب حق مالکیت معنوی و مادی بر تصویر آنها محسوب گردد و برای نقض
آنها بتواند مدعی شود و از ضمانت اجراهای مقرر برای نقض این حقوق استفاده
کند. صاحب حق مالکیت معنوی و مادی تصویر آثار تاریخی- فرهنگی، پدیدآورنده
آن تصویر است و اوست که میتواند مدعی نقض آن شود.>ختم کلامحق
مالکیت معنوی و مادی بر تصویر آثار تاریخی- فرهنگی بهعنوان جزئی از حقوق
مالکانه مالک، متصرف و بهرهبردار این آثار، فاقد تصریح شرعی و قانونی
است.در مواردی که مالک، متصرف و بهرهبردار آثار تاریخی- فرهنگی با
پدیدآورنده تصویر آثار تاریخی- فرهنگی یکسان نباشد، حقوق مالکانه مالک،
متصرف و بهرهبردار این آثار با حق مالکیت معنوی و مادی پدیدآورنده تصویر
آثار تاریخی- فرهنگی در تعارض قرار میگیرد.این تعارض به جهت تصریح به حق
مالکیت معنوی و مادی پدیدآورنده تصویر آثار تاریخی- فرهنگی در قانون حمایت
حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 11. 10. 1348 به نفع پدیدآورنده
تصویر این آثار خاتمه مییابد. بنابراین به نظر میرسد ماده 15 آییننامه
مدیریت، ساماندهی، نظارت و حمایت از مالکان و دارندگان اموال فرهنگی-
تاریخی منقول مجاز مصوب 5. 5. 1384 و ماده 2 آیین نامه حمایت از مالکان،
متصرفان قانونی و بهرهبرداران خصوصی و غیردولتی آثار غیرمنقول و بافتهای
تاریخی- فرهنگی ثبتشده در فهرست آثار ملی و تاریخی، فرهنگی و با ارزش مصوب
3. 5. 1400 مبنی بر حق مالکیت معنوی و مادی مالک آثار تاریخی- فرهنگی بر
تصویر آنها، غیرشرعی و غیرقانونی و قابلابطال در هیئت عمومی دیوان عدالت
اداری میباشد.