نسخه چاپی
ارسال به دوستان
این تحولات همزمان با احیای برجام است به نوعی که تیم مذاکره کننده هسته ای از نهایی شدن توافق خبرداده و اعلام کرده برای تصمیم نهایی به پایتخت باز می گردد. تمامی این شرایط باعث شده تا موسسات و مراکز نظرسنجی و کارشناسی به بررسی وضعیت اقتصادی ایران بپردازند. یکی از این موسسات، موسسه فیچ است. موسسه اعتباری فیچ یکی از سه موسسه برتر رتبه بندی جهان است که به بررسی وضعیت اقتصاد ایران و ریسک ها و احتمالات پیش روی آن پرداخته است. در این رابطه روزنامه تجارت دیدگاههای این موسسه را مورد بحث و تحلیل قرار داده است.
اهمیت احیای برجام
یکی از نکاتی که فیچ بر آن تاکید کرده، احیای برجام و بررسی رابطه ایران با آمریکاست. در تحلیل فیچ آمده که جو بایدن رییس جمهور آمریکا تاکنون بارها و بارها از تمایل دولتش برای بازگشت به توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ به شرط پایبندی تهران به تعهداتش خبر داده است. نظر ما بر این است که در نهایت طرفین (بر سر بازگشت متقابل به تعهداتشان) به توافق خواهند رسید، با این حال باید این نکته را هم اضافه کنیم که رسیدن به چنین توافقی احتمالا به ماه ها زمان نیاز خواهد داشت. ما معتقدیم که شانس کمی برای توافق بر سر تمام موارد اختلافی از جمله موشکی و منطقه ای وجود دارد و این یعنی روابط ایران و آمریکا حتی پس از احیای برجام پرنوسان و پرتنش باقی خواهد ماند. این اظهار نظر فیچ در حالی است که رییسی به عنوان رییس جمهور منتخب در اولین نشست مطبوعاتی تاکید کرده که مذاکرات ادامه خواهد یافت اما هر گونه مذاکره و نشست مستقیم با رییس جمهور امریکا را رد کرده است.
رشد اقتصادی بالا بشرط احیای برجام
نکته جالی توجهی که در گزارش فیچ مطرح شده، این است که فیچ پیش بینی کرده که رشد اقتصادی ایران در سال جاری ۴.۳ درصد و در سال آینده ۸.۲ درصد باشد با این شرط که دولت بایدن به توافق هسته ای بازگردد و معافیت های تحریمی صادر کند. در این صورت صادرات نفت ایران بیشتر خواهد شد، فشار روی ریال کمتر و افزایش نرخ تورم محدودتر خواهد شد و در نتیجه به تدریج، شاهد احیای تقاضای مصرفی و سرمایه گذاری خواهیم بود. با نگاهی به وضعیت بودجه کشور، متوجه می شویم بزرگترین چالش اقتصاد کشور، صفر شدن فروش نفت بوده است. وابستگی اقتصاد کشور به نفت یکی از جدی ترین مشکلات سالهای گذشته بوده که با تحریمها، توان فروش نفت را نداشتیم و اگر هم نفتی فروختیم، نتوانستیم دلارهای آن را به کشور بازگردانیم.
ریسک های اصلی اقتصاد ایران
نکته ای که در گزارش فیچ مشاهده می شود، ریسکهایی است که بر سر راه اقتصاد ایران مشاهده می شود. فیچ معتقد است کماکان اصلی ترین ریسک، بالا گرفتن تنش ها بین ایران و آمریکاست که می تواند احیای توافق را غیرممکن سازد. این موسسه با اشاره به شیوع کووید 19 تاکید دارد که بحران کرونا در ایران نیز می تواند بیشتر از چیزی که انتظارش را داریم طول بکشد، در این صورت اخلال در فعالیت های اقتصادی ایرات تا سال ۲۰۲۳ طول خواهد کشید و ریسک بی ثباتی های سیاسی هم ایجاد می شود.
کشاورزی، نفت و گاز نقاط قوت
بررسی نقاط قوت اقتصاد ایران بیانگر نگاه بی طرفانه و همه جانبه فیچ است. این موسسه تاکید دارد که اقتصاد ایران دارنده دومین ذخایر بزرگ نفت در جهان پس از عربستان و دومین ذخایر بزرگ گاز در جهان پس از روسیه محسوب می شود. فیچ با تاکید بر اینکه به جز نفت و گاز، ایران دارای منابع طبیعی دیگری نیز هست آورده است: ایران بخش کشاورزی نیرومندی نیز دارد. اگرچه ایران در زمینه نفت وگاز با محدودیت های جدی رو به رو است، اما در زمینه صنایع پایین دستی نفت همچون پتروشیمی عملکرد خوبی داشته به نوعی که درآمد قابل توجهی از فروش محصولات پتروشیمی داشته است. از سوی دیگر در بخش کشاورزی نیز ظرفیت بسیار خوبی دارد که متاسفانه بدرستی مدیریت نمی شود. با نگاهی به تبدیل شدن محصولات کشاورزی به ضایعات همچون سیب، پرتقال، پیاز، سیب زمینی و بسیاری موارد دیگر، متوجه می شویم که مدیریت درستی در این زمینه صورت نمی گیرد و به نظر می رسد فیچ سومدیریت را نادیده گرفته است.
تحصیلکردگان دانشگاهی
این موسسه با اعلام اینکه ایران شرایط جمعیتی بسیار مناسبی دارد تاکید دارد: جمعیت به قدر کافی بالا و همچنین به میزان کافی تحصیلکرده است. این در حالی است که استفاده بهینه از این ظرفیت صورت نمی گیرد و امروزه بخش قابل توجهی از جوانان تحصیل کرده با معضل بیکاری دست به گریبان هستند. اگرچه آمارها نشان می دهد کشور ما دانشگاههای بسیاری دارد و نسبت به بیشتر نقاط جهان از تحصیل کردگان بیشتری برخوردار هستیم، اما دولت نتوانسته از این ظرفیت استفاده کند چرا که در صورت استفاده درست امروز می بایست بخش خصوصی قوی با اتکا به نیروهای تحصیل کرده داشته باشیم.
تهدید تحریم در کنار قانونگذاری بد
یکی از نقاط ضعف اقتصاد ایران از نگاه فیچ، تحریم های بین المللی است که به میزان زیادی باعث محدودیت در تجارت خارجی شده است. تحریم باعث شده تا بخش بانکی در شرایط شکننده ای قرار گیرد و این معضل در دسترس بودن اعتبارات بانکی اثر گذاشته است. نکته دیگر که بارها از آن انتقاد شده، بروکراسی اداری است که ناشی از قانونگذاری نامناسب است. فیچ اصرار دارد قانون گذاری نامناسب باعث ایجاد فضای چالش برانگیزی شده که سرمایه گذاران خارجی را فراری داده است.
فرصت های اقتصاد ایران
موسسه فیچ فرصت های اقتصادی ایران را نیز مورد بررسی قرار داده و اعتقاد دارد بخش گاز هنوز در حال توسعه است و فضای قابل توجهی برای توسعه آن و به حداکثر رساندن کسب درآمد از آن وجود دارد. این موسسه از ایران به عنوان یک بازار بزرگ یاد می کند که شرکت های خارجی علاقه به حضور در آن دارند. اتفاقی که در گذشته شاهد آن بودیم و شرکتهای بزرگ خارجی با سرمایه گذاری های قابل توجه در این حضور داشتند. فیچ تاکید دارد در صورت رفع تحریم های آمریکا، تجارت خارجی ایران پتانسیل رشد بسیار بالایی دارد، مطلبی که می بایست مورد توجه دولتمردان قرار گیرد.
تهدیدها بر سر اقتصاد ایران
موسسه فیچ با یادآوری اینکه در نتیجه کاهش صادرات نفتی، وضعیت اقتصاد تحت تاثیر قرار گرفته است آورده است: هر چند صندوق توسعه ملی برای حفاظت از اقتصاد در زمان کاهش قیمت نفت یا کاهش صادرات نفتی ایجاد شده اما کارکرد آن اخیرا بیشتر محدود به تامین مالی مخارج دولت شده است. این موسسه هشدار می دهد که در صورت نرسیدن به توافق با آمریکا و اتخاذ یک سیاست هسته ای تهاجمی، ریسک آسیب به تجارت خارجی از جمله در تجارت با چین، روسیه و هند وجود دارد.
