توسعه هوش مصنوعی و اینترنت هم استفاده از ابر رایانه را جدیتر کردهاست. در همین راستا پس از یک دهه تلاش دانشگاه صنعتی پلیتکنیک، نخستین ابرکامپیوتر ایرانی روز گذشته راهاندازی شد.
ظرفیت ۲۰ برابری برای ابررایانه ایرانی
واژه ابررایانه (Supercomputer) نخستینبار توسط مجله «نیویورک ورلد» برای اشاره به کامپیوترهای صنعتی IBM در دانشگاه کلمبیا به کار رفت. ابر رایانهها برای پردازشهای بسیار بزرگ به کار گرفته میشوند تا قدرت پردازش اطلاعات در کسری از ثانیه را داشته باشند. در نتیجه از آنها برای شبیهسازی آب و هوای آینده، شبیهسازی و بررسی عملکرد راکتورها، تحقیقات روی مواد شیمیایی برای ساخت داروهای جدید، جوش هستهای، حوزه رمزنگاری و این نوع فعالیتها استفاده میشود.
ابر کامپیوترها با داشتن دهها پردازشگر مرکزی، دستورالعملها و محاسبات پیچیدهای را در کنار ظرفیت ذخیرهسازی بسیار بزرگ خود ایجاد میکنند. همچنین این ابزارهای پرقدرت مجهز به حسگربرداری (vector arithmetic) برای پردازش هستند. این حسگرها باعث میشود تا ابرکامپیوترها بتوانند چندین هزار محاسبه را همزمان پردازش کنند.
فلاپس واحد اندازهگیری سرعت پردازش دادهها توسط ابررایانه است. هر ترافلاپس معادل یک تریلیون یا هزار میلیارد عملیات بر واحد ثانیه است. ابررایانه سیمرغ هم با ظرفیت ۵۰۰ ترافلاپس توانایی انجام ۵۰۰ هزار میلیارد عملیات در روز را دارد. پتا یک واحد بزرگتر از تراست و در سالهای آینده قرار است ظرفیت ابرکامپیوتر ایران به ۱۰ پتافلاپس (۲۰ برابری) برسد.
کرونا هم سد راه محققان نشد
با وجود شیوع کرونا، ساخت سیمرغ به خوبی پیش رفت و پژوهشگران دانشگاه امیرکبیر به صورت شبانهروزی روی آن کار کردند. سرمایهگذاری اصلی این طرح با وزارت ارتباطات و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات بود. اولویتبندی برای کاربردهای این ابررایانه هم از سوی این وزارتخانه تعیین میشود.
سیمرغ در فضایی به مساحت تقریبی ۲۵۰ متر مربع با قابلیت گسترش به ۴۰۰ متر مربع اجرایی شدهاست. ابررایانه ایرانی بر مبنای فناوری رایانش ابری طراحی شدهاست. مجازیسازی ظرفیت ذخیرهکردن اطلاعات در این سوپر کامپیوتر باعث افزایش بهرهوری از منابع موجود و انعطافپذیری در ارائه خدمات متنوع شده و همچنین امنیت دادهها را دو چندان خواهد کرد.
از ابر رایانه سیمرغ میتوان در کاربردهای نوین نظیر هوش مصنوعی، تحلیل کلان داده مخصوصاً زمینشناسی و زلزله، اینترنت اشیا، بازیسازی و پویا نمایی، شبیه سازیهای علمی و تحلیل دادههای ژنتیک استفاده کرد.
از هم اکنون پژوهشگاه فناوری اطلاعات، عملیات اجرایی برای افزایش ظرفیت این ابررایانه را برای مدت یکسال برعهده گرفته و تأمین اعتبار افزایش ظرفیت این ابررایانه تا یکسال آینده انجام شدهاست.
افزایش ۲ برابری پردازش سیمرغ در یک ماه
رئیس دانشگاه پلیتکنیک ابررایانه «سیمرغ» را یکی از طرحهای کلان و استراتژیک کشور در توسعه هوش مصنوعی عنوان کرد که محققان، شرکتهای خصوصی و شرکتهای دانش بنیان میتوانند از این زیرساخت پردازشی برای ارائه سرویس استفاده کنند.
دکتر معتمدی با بیان اینکه با تکمیل این طرح به عنوان یکی از اجزای زیرساختهای مهم اطلاعاتی، ایران در زمره کشورهای صاحب این فناوری قرار میگیرد، افزود: «از این زیرساخت میتوان برای ارائه خدمات مبتنی بر سیستمهای سریع و فوق سریع با پردازش بسیار بالا استفاده کرد.»
رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم رونمایی از ابررایانه سیمرغ گفت: «ظرفیت این ابررایانه نیم پتافلاپس است که سرویسهای پردازشی برای نهادها و مراکز مختلف تحقیقاتی ارائه میکند.» وحید یزدانیان با بیان اینکه طرح ابررایانه سیمرغ را از یک سال و نیم قبل آغاز کردیم، افزود: «دانشگاه صنعتی امیرکبیر از ۱۰ سال قبل تجربه موفقی در زمینه طراحی و پیادهسازی ابر رایانه داشتهاست که این ابر رایانه برای پردازشهای کمتر از «ترافلاپس» بودهاست، ولی در طرح سیمرغ از آنجایی که دانش فنی این طرح در دانشگاه امیرکبیر وجود داشت، این طرح را به صورت مشترک پیادهسازی کردیم. ظرفیت این ابررایانه در بازه زمانی یک ماهه به یک پتافلاپس خواهد رسید.»
این تازه گام اول است
وزیر ارتباطات هم در نشست رونمایی از ابر رایانه سیمرغ که در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد، گفت: «فضای مجازی نقش مهمی در انتخابات دارد و ما به عنوان وزارت ارتباطات، بستههایی به عنوان زیرساختهای ارتباطی برای نامزدهایی که صلاحیت آنها تأیید شده برای تبلیغاتشان در نظر گرفتهایم. در عرصه آموزش هم ۱۳ میلیون دانشآموز، یک میلیون معلم، ۴ میلیون دانشجو و ۷۰ هزار نفر از طلاب دینی از زیرساختهای بهتری بهرهمند میشوند.»
محمدجواد آذری جهرمی با بیان اینکه هوش مصنوعی قدرت بلامنازع دنیا محسوب میشود، گفت: «ابررایانه سیمرغ تأثیر زیادی در آینده کشور دارد و این گام اول است و من در اینجا از تمامی دانشجو که در این عرصه فعال بودند تشکر میکنم، هر چند سیمرغ برای ما کافی نیست و ما باید به جلو حرکت کنیم.» وزیر ارتباطات با بیان اینکه حاکمیت و دولت از جوانان کشور عقب ماندهاند، گفت: «باید در این عرصه تلاش زیادی شکل بگیرد به ویژه برای دختران ایرانی که توانستند در عرصه توسعه فناوری اطلاعات فعال باشند، هر چند تلاش این افراد کمتر دیده شدهاست.» وی در ادامه در خصوص ابررایانه مریم گفت: «با تصمیم جمعی عملیات اجرایی ساخت ابررایانههای بعدی جمهوری اسلامی ایران برای تأمین زیرساختهای هوش مصنوعی تأیید شدهاست و این ابررایانه با صد فتاپلاپس ظرفیت میتواند در این عرصه تأثیرگذار باشد.»
آقای آذری جهرمی گفت: «ما این ابررایانه و سوپر کامپیوتر را با نام زنده یاد پروفسور مریم میرزاخانی به نام ابررایانه «مریم» نامگذاری کردیم و پژوهشگاه فناوری اطلاعات تأمین اعتبار این ابررایانه را بر عهده دارد.»