نسخه چاپی
ارسال به دوستان
صدای آژیری که بامداد روز شنبه در تهران که در محدوده گسترده‌ای از غرب پایتخت شنیده شد حرف و حدیث‌های زیادی را در فضای مجازی به راه انداخت و با وجود گذشت ساعتها از حادثه هنوز دقیقا معلوم نیست چرا آژیر خطر تهران به صدا در آمد.
در ابتدا برخی کاربران در رسانه‌های اجتماعی از شنیده شدن صدای آژیر برای دقایقی در غرب تهران خبر دادند. بنابر گزارش خبرگزاری ها، صدای آژیر در مناطق شهرآرا، ستارخان و مرزداران در غرب تهران برای دقایقی شنیده شد و بسیاری از ساکنان این مناطق ویدیوهایی از شنیده شدن صدای آژیر را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند.
فرضیه‌ها و شایعات زیادی در این باره مطرح شد. تا مدتی هیچ نهادی در این باره توضیحی نداد تا اینکه حمید رضا گودرزی، معاون امنیتی استانداری تهران گفت که «سیستم صوتی یکی از سازمان‌ها در شهرک آزمایش دچار اختلال شده که همین موضوع موجب شنیده شدن آژیر در غرب تهران شده است.»اما درجاتی، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران هم در تماس با شبکه خبر گفت: "نفوذ آب پس از بارش شدید باران به یک مجموعه، باعث فعال شدن صدای آژیر آنجا شده بود. چیز خاصی نیست و مردم خیال‌شان راحت باشد."شهرام آدم‌نژاد، جانشین وزیر راه در ستاد مدیریت بحران این وزارتخانه نیز گفت نمی‌داند آژیر مربوط به کدام مجموعه بوده، ولی مربوط به وزارت راه نبوده است.در همین حال اتفاقات دیگری بر نگرانی‌ها در این باره افزود. هواپیمای ترکیش ایرلاین که از استانبول به مقصد تهران در حرکت بود با رسیدن به حریم هوایی فرودگاه امام، مسیر خود را تغییر داد و با خروج از آسمان ایران به سمت باکو رفت. شایعات اولیه حاکی از آن بود که مشکل فنی هواپیمای A321-271NX ایرلاین ترکیش‌ایر بر فراز مناطق غربی تهران و احتمال سقوط علت فعال شدن آژیر هشدار بوده است.با این حال مدیر روابط عمومی فرودگاه امام خمینی در این باره توضیح داد که "احتمال سقوط پرواز ترکیش ایر به هیچ وجه صحت ندارد و خلبان این شرکت هواپیمایی تصمیم به فرود نیامدن در این شرایط جوی نامساعد گرفته است."
او افزود: «در چنین شرایطی تنها خلبان است که می‌تواند بر اساس قانون تصمیم بگیرد که می‌تواند فرود بیاید یا خیر و به دلیل شرایط جوی نامساعد و وجود ابر‌های خطرناک CB این خلبان تصمیم گرفته که به سمت باکو برود و اعلام کرد که پس از مساعد شدن آب و هوا دوباره به فرودگاه امام خمینی باز خواهد گشت.»فرودگاه امام خمینی تاکید کرد که پس از فرود نیامدن هواپیمای ترکیش ایر دیگر پرواز‌ها در این فرودگاه نشسته اند. انفجار ترانس برق شایعه دیگری بود که در این باره منتشر شد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد هیچ انفجاری در ترانس‌های پایتخت رخ نداده است. به نوشته فرارو، فرضیه دیگر درباره آژیر خطر تهران این بود که یک جنگنده اسرائیلی وارد حریم هوایی پایتخت شده است. ایدی کوهن تحلیلگر اسرائیلی که سابقه فعالیت در دفتر نخست وزیری اسرائیل را نیز دارد در توییتی نوشت که «جت‌های مخفی اف-۳۵ بر فراز تهران پرواز داشته‌اند.»یک مقام آگاه در نیرو‌های مسلح نیز، شایعه ورود جنگنده‌های اف35 اسرائیلی در آسمان کشور را تکذیب کرد و گفت ماجرای اخیر هیچ ارتباطی با تهدیدات هوایی که منجر به فعال شدن سیستم پدافند هوایی کشور بشود نداشته است.این خبرگزاری افزود: «شعاع عملیاتی جنگنده اف ۳۵ -در حالت عملیاتی- حدودا ۱۲۰۰ کیلومتر است که این میزان بُرد - حتی اگر هواپیما در بالاترین ارتفاع به منظور کاهش مصرف سوخت حرکت کرده و مسیر کاملا مستقیم را هم طی کند- کفاف رسیدن به مرکز ایران را نمی‌دهد. به نوشته تسنیم "این جنگنده برای این عملیات یا بر فراز آسمان یا روی زمین در یکی از کشورهای همسایه باید سوختگیری کند که در این صورت امکان پنهان نگاه‌داشتن عملیات مقدور نیست."احتمال حمله سایبری مورد دیگری است که به آن اشاره شده است. در این باره گفته می‌شود ظاهرا سایت فرودگاه امام خمینی و سایت چندمرکز دیگر شب گذشته برای مدتی از دسترس خارج شده بود. هیچ مقام مسئولی درباره دلیل از دسترس خارج شدن سایت‌ها توضیحی نداده است.
فرضیه‌ها و شایعات زیادی در این باره مطرح شد. تا مدتی هیچ نهادی در این باره توضیحی نداد تا اینکه حمید رضا گودرزی، معاون امنیتی استانداری تهران گفت که «سیستم صوتی یکی از سازمان‌ها در شهرک آزمایش دچار اختلال شده که همین موضوع موجب شنیده شدن آژیر در غرب تهران شده است.»اما درجاتی، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران هم در تماس با شبکه خبر گفت: "نفوذ آب پس از بارش شدید باران به یک مجموعه، باعث فعال شدن صدای آژیر آنجا شده بود. چیز خاصی نیست و مردم خیال‌شان راحت باشد."شهرام آدم‌نژاد، جانشین وزیر راه در ستاد مدیریت بحران این وزارتخانه نیز گفت نمی‌داند آژیر مربوط به کدام مجموعه بوده، ولی مربوط به وزارت راه نبوده است.در همین حال اتفاقات دیگری بر نگرانی‌ها در این باره افزود. هواپیمای ترکیش ایرلاین که از استانبول به مقصد تهران در حرکت بود با رسیدن به حریم هوایی فرودگاه امام، مسیر خود را تغییر داد و با خروج از آسمان ایران به سمت باکو رفت. شایعات اولیه حاکی از آن بود که مشکل فنی هواپیمای A321-271NX ایرلاین ترکیش‌ایر بر فراز مناطق غربی تهران و احتمال سقوط علت فعال شدن آژیر هشدار بوده است.با این حال مدیر روابط عمومی فرودگاه امام خمینی در این باره توضیح داد که "احتمال سقوط پرواز ترکیش ایر به هیچ وجه صحت ندارد و خلبان این شرکت هواپیمایی تصمیم به فرود نیامدن در این شرایط جوی نامساعد گرفته است."
او افزود: «در چنین شرایطی تنها خلبان است که می‌تواند بر اساس قانون تصمیم بگیرد که می‌تواند فرود بیاید یا خیر و به دلیل شرایط جوی نامساعد و وجود ابر‌های خطرناک CB این خلبان تصمیم گرفته که به سمت باکو برود و اعلام کرد که پس از مساعد شدن آب و هوا دوباره به فرودگاه امام خمینی باز خواهد گشت.»فرودگاه امام خمینی تاکید کرد که پس از فرود نیامدن هواپیمای ترکیش ایر دیگر پرواز‌ها در این فرودگاه نشسته اند. انفجار ترانس برق شایعه دیگری بود که در این باره منتشر شد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد هیچ انفجاری در ترانس‌های پایتخت رخ نداده است. به نوشته فرارو، فرضیه دیگر درباره آژیر خطر تهران این بود که یک جنگنده اسرائیلی وارد حریم هوایی پایتخت شده است. ایدی کوهن تحلیلگر اسرائیلی که سابقه فعالیت در دفتر نخست وزیری اسرائیل را نیز دارد در توییتی نوشت که «جت‌های مخفی اف-۳۵ بر فراز تهران پرواز داشته‌اند.»یک مقام آگاه در نیرو‌های مسلح نیز، شایعه ورود جنگنده‌های اف35 اسرائیلی در آسمان کشور را تکذیب کرد و گفت ماجرای اخیر هیچ ارتباطی با تهدیدات هوایی که منجر به فعال شدن سیستم پدافند هوایی کشور بشود نداشته است.این خبرگزاری افزود: «شعاع عملیاتی جنگنده اف ۳۵ -در حالت عملیاتی- حدودا ۱۲۰۰ کیلومتر است که این میزان بُرد - حتی اگر هواپیما در بالاترین ارتفاع به منظور کاهش مصرف سوخت حرکت کرده و مسیر کاملا مستقیم را هم طی کند- کفاف رسیدن به مرکز ایران را نمی‌دهد. به نوشته تسنیم "این جنگنده برای این عملیات یا بر فراز آسمان یا روی زمین در یکی از کشورهای همسایه باید سوختگیری کند که در این صورت امکان پنهان نگاه‌داشتن عملیات مقدور نیست."احتمال حمله سایبری مورد دیگری است که به آن اشاره شده است. در این باره گفته می‌شود ظاهرا سایت فرودگاه امام خمینی و سایت چندمرکز دیگر شب گذشته برای مدتی از دسترس خارج شده بود. هیچ مقام مسئولی درباره دلیل از دسترس خارج شدن سایت‌ها توضیحی نداده است.
>آژیر خطر اطلاع‌رسانی در ایران
در همین رابطه عصرایران نوشت: آنچه که شنبه شب در غرب پایتخت شنیده شد تنها صدای آژیر خطر نبود بلکه صدای آژیر خطر اطلاع‌رسانی در ایران هم بود.حدود ساعت 12 بامداد شنبه صدای آژیر خطر در غرب تهران به صدا در می‌آید. فیلم و خبر این موضوع بلافاصله به شبکه‌های اجتماعی راه می‌یابد به همراه هزاران تحلیل و خبر درست و غلط. این روند با سکوت نگران‌کننده مسئولان و رسانه‌های اصلی همراه شد گرچه آنها با تاخیر زیاد مجبور به اطلاع‌رسانی شدند. اطلاع‌رسانی که با تناقض همراه می‌شود و به عمق ابهامات می‌افزاید. همزمان خبرهای شایعه‌هایی درباره آتش سوزی در نزدیکی فرودگاه امام، خودداری هواپیمای ترکیه از فرود در فرودگاه امام، خاموش شدن چراغ‌های مناطق جنوبی تهران و... نیز منتشر می‌شود.
چرا مسئولان بلافاصله در این باره واکنش نشان ندادند و تاخیر زیادی داشتند؟ این تاخیر تا جایی بود که همزمان با سکوت مسئولان و رسانه‌های اصلی در ایران، شبکه الجزیره و برخی دیگر از رسانه‌های خارجی این خبر را منتشر و سکوت در طرف ایرانی را پررنگ‌تر کردند. حدود ساعت بامداد شنبه صدای آژیر به صدا درآمد اما حدود ساعت 1:30 بامداد اولین واکنش از سوی یک مقام مسئول (معاون سیاسی امنیتی استانداری تهران) منتشر شد و ضمن تایید اصل خبر، دلیل آن را اختلال فنی دانست.این تاخیر نه تنها به بی‌اعتمادی مردم و مخاطبان دامن می‌زند بلکه راه را برای انتشار مخلوطی از خبرهای درست - نادرست و جعلی - واقعی باز می‌کند. در زمانه توییتر و تلگرام، یک ساعت فعلی با یک ساعت 10 سال قبل مساوی نیست. غیاب واکنش سریع و صحیح مسئولان هنگام بروز اتفاقات غیرعادی خود می‌تواند به بحرانی بزرگ منجر شود.در عصری زندگی می‌کنیم که به جرات می‌توان‌گفت کمتر چیزی را می‌شود پنهان کرد یا پنهان نگه داشت. کاربران شبکه‌های اجتماعی بعد از اطلاع‌رسانی درباره به صدا درآمدن آژیر خطر در تهران، تصور کردند که یک پرواز هواپیمایی ترکیه (ترکیش ایر) پس از ورود به آسمان تهران، از فرود در فرودگاه امام خودداری و پس از چرخش در آسمان پایتخت به سمت باکو تغییر مسیر داده است. لحظه به لحظه این پرواز در شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌شد و در سایه سکوت مسئولان، علامت‌های سوال و تعجب زیادی شکل می‌گرفت.همزمان خبرهای راست و ناراست دیگری از جمله آتش سوزی در کنار فرودگاه امام، خاموشی چراغ‌های جنوب تهران از جنوب باقر آباد و... منتشر شد. فقط کافی است حدس بزنیم با کنار هم گذاشتن همه این خبرها در کنار خبر صدای آژیر خطر، چه نتیجه‌گیری و حسی در مخاطبان و مردم ایجاد می‌شود. چرا به این وضعیت رسیده ایم؟ اینکه اتفاقات عادی مثل تغییر مسیر یک پرواز خارجی موجی از نگرانی و گمانه زنی را ایجاد کند. پاسخ کاملا روشن است. وقتی مخاطب پاسخی دریافت نمی‌کند خود به دنبال پاسخ می‌رود و هر پاسخی (درست یا غلط) بهتر از پاسخ صفر است. وقتی رسانه‌ها را بی‌اعتبار و تضعیف می‌کنیم. وقتی مسئولان را به سمت سکوت حرکت می‌دهیم. وقتی خبر جعلی را آگاهانه یا ناآگاهانه بازنشر می‌کنیم. وقتی به معیارهای حرفه‌ای و اخلاقی اطلاع‌رسانی توجه نمی‌کنیم عاقبت به چنین وضعیتی گرفتار می‌شویم که تا فشار افکار عمومی و شبکه‌های اجتماعی نباشد اطلاع‌رسانی از مسئولان دیده نمی‌شود. آیا اگر شهروند خبرنگاران فیلم صدای آژیر را ضبط و در شبکه‌های اجتماعی منتشر نمی‌کردند بازهم مسئولان، واکنش نشان می‌دادند؟ راه حل چیست؟ تقویت رسانه‌ها از طریق افزایش آزادی آنها، حرکت مسئولان به سمت اطلاع‌رسانی سریع و صحیح، برداشتن محدودیت‌ها از وسایل نوین ارتباطی از جمله شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها و ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان که در نتیجه موارد قبلی محقق می‌شود. نکته: تهران فراتر از یک شهر معمولی است. مساحت و گستردگی و جمعیت بالا از تهران شهری ساخته که ممکن است اتفاق مهمی در غرب آن روی دهد اما دیگر همشهریان در شرق یا جنوب آن را درک نکنند. شاید اگر رسانه‌های محله‌ای به مانند رادیوهای خصوصی محله‌ای در مناطق مختلف ایران و به ویژه محله‌های تهران فعال بودند می‌توانستند به اطلاع‌رسانی سریع و شفافت و صحیح کمک زیادی کنند.
در همین رابطه عصرایران نوشت: آنچه که شنبه شب در غرب پایتخت شنیده شد تنها صدای آژیر خطر نبود بلکه صدای آژیر خطر اطلاع‌رسانی در ایران هم بود.حدود ساعت 12 بامداد شنبه صدای آژیر خطر در غرب تهران به صدا در می‌آید. فیلم و خبر این موضوع بلافاصله به شبکه‌های اجتماعی راه می‌یابد به همراه هزاران تحلیل و خبر درست و غلط. این روند با سکوت نگران‌کننده مسئولان و رسانه‌های اصلی همراه شد گرچه آنها با تاخیر زیاد مجبور به اطلاع‌رسانی شدند. اطلاع‌رسانی که با تناقض همراه می‌شود و به عمق ابهامات می‌افزاید. همزمان خبرهای شایعه‌هایی درباره آتش سوزی در نزدیکی فرودگاه امام، خودداری هواپیمای ترکیه از فرود در فرودگاه امام، خاموش شدن چراغ‌های مناطق جنوبی تهران و... نیز منتشر می‌شود.
چرا مسئولان بلافاصله در این باره واکنش نشان ندادند و تاخیر زیادی داشتند؟ این تاخیر تا جایی بود که همزمان با سکوت مسئولان و رسانه‌های اصلی در ایران، شبکه الجزیره و برخی دیگر از رسانه‌های خارجی این خبر را منتشر و سکوت در طرف ایرانی را پررنگ‌تر کردند. حدود ساعت بامداد شنبه صدای آژیر به صدا درآمد اما حدود ساعت 1:30 بامداد اولین واکنش از سوی یک مقام مسئول (معاون سیاسی امنیتی استانداری تهران) منتشر شد و ضمن تایید اصل خبر، دلیل آن را اختلال فنی دانست.این تاخیر نه تنها به بی‌اعتمادی مردم و مخاطبان دامن می‌زند بلکه راه را برای انتشار مخلوطی از خبرهای درست - نادرست و جعلی - واقعی باز می‌کند. در زمانه توییتر و تلگرام، یک ساعت فعلی با یک ساعت 10 سال قبل مساوی نیست. غیاب واکنش سریع و صحیح مسئولان هنگام بروز اتفاقات غیرعادی خود می‌تواند به بحرانی بزرگ منجر شود.در عصری زندگی می‌کنیم که به جرات می‌توان‌گفت کمتر چیزی را می‌شود پنهان کرد یا پنهان نگه داشت. کاربران شبکه‌های اجتماعی بعد از اطلاع‌رسانی درباره به صدا درآمدن آژیر خطر در تهران، تصور کردند که یک پرواز هواپیمایی ترکیه (ترکیش ایر) پس از ورود به آسمان تهران، از فرود در فرودگاه امام خودداری و پس از چرخش در آسمان پایتخت به سمت باکو تغییر مسیر داده است. لحظه به لحظه این پرواز در شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌شد و در سایه سکوت مسئولان، علامت‌های سوال و تعجب زیادی شکل می‌گرفت.همزمان خبرهای راست و ناراست دیگری از جمله آتش سوزی در کنار فرودگاه امام، خاموشی چراغ‌های جنوب تهران از جنوب باقر آباد و... منتشر شد. فقط کافی است حدس بزنیم با کنار هم گذاشتن همه این خبرها در کنار خبر صدای آژیر خطر، چه نتیجه‌گیری و حسی در مخاطبان و مردم ایجاد می‌شود. چرا به این وضعیت رسیده ایم؟ اینکه اتفاقات عادی مثل تغییر مسیر یک پرواز خارجی موجی از نگرانی و گمانه زنی را ایجاد کند. پاسخ کاملا روشن است. وقتی مخاطب پاسخی دریافت نمی‌کند خود به دنبال پاسخ می‌رود و هر پاسخی (درست یا غلط) بهتر از پاسخ صفر است. وقتی رسانه‌ها را بی‌اعتبار و تضعیف می‌کنیم. وقتی مسئولان را به سمت سکوت حرکت می‌دهیم. وقتی خبر جعلی را آگاهانه یا ناآگاهانه بازنشر می‌کنیم. وقتی به معیارهای حرفه‌ای و اخلاقی اطلاع‌رسانی توجه نمی‌کنیم عاقبت به چنین وضعیتی گرفتار می‌شویم که تا فشار افکار عمومی و شبکه‌های اجتماعی نباشد اطلاع‌رسانی از مسئولان دیده نمی‌شود. آیا اگر شهروند خبرنگاران فیلم صدای آژیر را ضبط و در شبکه‌های اجتماعی منتشر نمی‌کردند بازهم مسئولان، واکنش نشان می‌دادند؟ راه حل چیست؟ تقویت رسانه‌ها از طریق افزایش آزادی آنها، حرکت مسئولان به سمت اطلاع‌رسانی سریع و صحیح، برداشتن محدودیت‌ها از وسایل نوین ارتباطی از جمله شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها و ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان که در نتیجه موارد قبلی محقق می‌شود. نکته: تهران فراتر از یک شهر معمولی است. مساحت و گستردگی و جمعیت بالا از تهران شهری ساخته که ممکن است اتفاق مهمی در غرب آن روی دهد اما دیگر همشهریان در شرق یا جنوب آن را درک نکنند. شاید اگر رسانه‌های محله‌ای به مانند رادیوهای خصوصی محله‌ای در مناطق مختلف ایران و به ویژه محله‌های تهران فعال بودند می‌توانستند به اطلاع‌رسانی سریع و شفافت و صحیح کمک زیادی کنند.
نظر شما
آخرین اخبار
