نسخه چاپی
ارسال به دوستان
زلزله منجیل و درس مدیریت بحران مهدی زارع. استاد پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله زلزله 31 خرداد 69 منجیل در ساعت 30 دقیقه بعد از نیمه‌شب و با بزرگای 7.3 رخ داد.
زلزله منجیل و درس مدیریت
بحران مهدی زارع. استاد پژوهشگاه بين‌المللي
زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله زلزله 31 خرداد 69
منجیل در ساعت 30 دقیقه بعد از نیمه‌شب و با بزرگای 7.3 رخ داد. زلزله
زمانی رخ داد که تلویزیون ایران مشغول پخش بازی فوتبال برزیل- اسکاتلند در
جام جهانی 1990 ایتالیا بود و به همین دلیل بسیاری از مردم منطقه زلزله‌زده
بیدار بوده و بعضی توانستند عکس‌العمل نشان دهند. اگرچه آنها که زنده
ماندند، به‌ویژه در منطقه رومرکز مهلرزه‌ای، تعریف می‌کردند که تکان‌های
لرزه اصلی چنان شدید بود که پس از احساس لرزش‌های شدید ابتدایی به دلیل
آنکه پرتاب و بیهوش شدند، متوجه نشدند که چه اتفاقی در ادامه ماجرا افتاده
است. در این زلزله بر اساس آمارهای رسمی حدود 15 هزارو 800 نفر از هم‌وطنان
ما در منجیل، رودبار، لوشان و طارم‌علیا و رستم‌آباد و همچنین شهرهای
گنجه، لشت‌نشا، کوچصفهان و به‌ویژه در رشت -مرکز استان گیلان- جان باختند.
این زمین‌لرزه با گسلش زمین‌لرزه‌ای بهصورت منقطع در طول تقریبی 75
کیلومتر از پاکده و جیرنده در جنوب شرق تا باکلور در شمال غرب همراه شد. در
یک‌ماه‌و‌نیم گذشته تهران در معرض رخداد زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای پنج یا
کمتر در محدوده دماوند و روی پهنه گسله مشا حداقل دو بار در نیمه‌شب 19
اردیبهشت 99 و ظهر‌هنگام 7 خرداد 99 لرزیده است. یکی از سؤالات مهم آن بوده
است که اگر گسل مشا با زمین‌لرزه‌ای با بزرگای هفت دچار گسیختگی شود، چه
اثری بر شهر تهران خواهد داشت؟ کانون زلزله‌های دماوند در 50کیلومتری شرق
تهران قرار داشت و با در نظر گرفتن فاصله حداقل 14کیلومتری گسل مشا با
شمالی‌ترین بخش‌های تهران و قرارگیری جنوبی‌ترین بخش‌های تهران در فاصله
36کیلومتری این بخش از گسل مشا و در نظر گرفتن آنکه در پهنه رومرکزی زلزله
منجیل در این بازه فاصله رومرکزی از کانون زلزله وضع آسیب چگونه بوده است،
احتمالا می‌توان تصویری اولیه و خیلی کلی از وضع خرابی‌ها و مدیریت بحران
در زلزله فرضی بر روی گسل مشا در تهران به دست آورد. در زلزله 31 خرداد 69
منجیل در شهر منجیل در پنج کیلومتری کانون، اکثر ساختمان‌ها ویران شدند. سد
منجیل در جریان زمین‌لرزه به‌شدت آسیب دید ولی خوشبختانه فرونریخت. در
تونل‌های محور منجیل-رودبار گسیختگی‌های مهم به وجود آمد که هنوز اثر آنها
در تونل دوم (جاده منجیل به رشت) بهصورت یک پله و دست‌انداز (البته
صاف‌شده) در هنگام عبور اتومبیل مشاهده می‌شود. ورودی تونل‌ها به علت ریزش
کوه تخریب شد. شهرک هرزویل در شمال غرب شهر منجیل به علت پایداری
ساختمان‌های مسکونی که در زمان ساخت سد سفیدرود (منجیل) احداث شده بودند،
تلفات کمتری داشت. در استان گیلان شهرهای منجیل، رودبار، لوشان، رشت،
آستانه اشرفیه، لاهیجان و صومعه‌سرا بیشترین خسارت‌ها را دیدند. به بسیاری
از منازل مسکونی تجاری، دولتی و راه‌ها و پل‌ها آسیب شدید وارد شد. منبع
بزرگ تأمین آب شرب رشت، انزلی و تعدادی ساختمان و آپارتمان مسکونی هفت و
هشت طبقه ازجمله مجتمع صادقی‌پور رشت با خاک یکسان شد و تعدادی کشته و
مجروح شدند. در آستانه اشرفیه منبع آب آشامیدنی شهر به کلی ویران و ده‌ها
خانه بر اثر پدیده روانگرایی خاک تخریب شدند. وقوع زمین‌لرزه در مناطقی از
شهرستان فومن موجب خسارات و تلفات فراوان جانی و مالی شد. در کیلومتر ۲۵
جاده رشت-رودبار جاده بر اثر ریزش بلوک‌های سنگ‌های عظیم مسدود شد. در شهر
گنجه در 12کیلومتری رومرکز زلزله کارخانه کفش و چرم گنجه به‌کلی ویران و
خسارات زیادی به شهر وارد شد.
در روستای کبته در شمال غرب رودبار که محل عبور یکی از گسیختگی‌های سطحی گسل زمین‌لرزه‌ای نیز بود و در 14کیلومتری کانون زمین‌لرزه قرار داشت تخریب کامل بافت روستایی رخ داد و حدود 80درصد از ساکنان روستا کشته شدند و با وجود اینکه چند نفر از روستاییان باقی‌مانده موفق شدند بیش از 300 نفر از اجساد قربانیان را از زیر آوار بیرون بکشند، بوی تعفن شدید منطقه را در هفته اول بعد از زلزله فراگرفت. در غرب رودبار در محل روستای پاکده از حدود 400 نفر ساکنان روستا حدود 300 نفر (75درصد) کشته شدند. در شمال قزوین شهر رازمیان مرکز بخش الموت غربی و در فاصله 74کیلومتری از رومرکز اکثریت خانه‌های گلی تخریب و از جمعیت حدود هزارنفری آن حدود۲۰۰ نفر (20درصد) کشته شدند و در کوهین در 50کیلومتری کانون و در مسیر منجیل به قزوین و بخش قاقازان از جمعیت هزارو100 نفری آن حدود ۱۶۰ کشته (15درصد) گزارش شد. در استان زنجان دو روستای آب‌بر و ده‌شیر که زمین‌لرزه در آنها شدت بیشتری داشته به کلی تخریب شدند و تعداد زیادی کشته و مجروح شدند. اکثر روستاهای طالقان دچار خسارات مالی زیادی شده و دام‌های زیادی از بین رفتند و شمار زیادی منازل مسکونی ویران شدند. ستاد حوادث غیرمترقبه ریاست‌جمهوری توسط دکتر «حمید میرزاده» معاون اجرائی رئیس‌جمهور وقت تشکیل شد و ۱۲ استاندار مأمور رسیدگی به این مناطق شدند و با تقسیم مناطق زلزله‌زده به ۱۲ بخش، هر استان به‌عنوان معین این بخش‌ها انتخاب شد. بررسی تلفات و میزان خرابی‌ها در محدوده رومرکزی زلزله منجیل نشان می‌دهد که اگر مطابق آمار سازمان برنامه در زلزله 31 خرداد 69 تلفات در حد 15 هزارو800 گزارش شد و بیشتر از آن نبود، به آن دلیل بود که پهنه رومرکزی در منطقه‌ای کوهستانی قرار داشت و جمع سه شهر منجیل، رودبار و لوشان و توابع آنها کمتر از 150هزار نفر جمعیت داشت و به‌هرحال در پهنه رومرکزی تلفات به زیر 20درصد رسید. اگر چنین رخدادی را بخواهیم برای گسل مشا شبیه‌سازی کنیم، بدیهی است که با توجه به پرجمعیت‌بودن استان تهران، هم درصد تلفات می‌تواند متفاوت باشد و هم نوع مشکلات قابل رخداد پیچیده‌تر از زلزله 31 خرداد 69 خواهد بود.
در روستای کبته در شمال غرب رودبار که محل عبور یکی از گسیختگی‌های سطحی گسل زمین‌لرزه‌ای نیز بود و در 14کیلومتری کانون زمین‌لرزه قرار داشت تخریب کامل بافت روستایی رخ داد و حدود 80درصد از ساکنان روستا کشته شدند و با وجود اینکه چند نفر از روستاییان باقی‌مانده موفق شدند بیش از 300 نفر از اجساد قربانیان را از زیر آوار بیرون بکشند، بوی تعفن شدید منطقه را در هفته اول بعد از زلزله فراگرفت. در غرب رودبار در محل روستای پاکده از حدود 400 نفر ساکنان روستا حدود 300 نفر (75درصد) کشته شدند. در شمال قزوین شهر رازمیان مرکز بخش الموت غربی و در فاصله 74کیلومتری از رومرکز اکثریت خانه‌های گلی تخریب و از جمعیت حدود هزارنفری آن حدود۲۰۰ نفر (20درصد) کشته شدند و در کوهین در 50کیلومتری کانون و در مسیر منجیل به قزوین و بخش قاقازان از جمعیت هزارو100 نفری آن حدود ۱۶۰ کشته (15درصد) گزارش شد. در استان زنجان دو روستای آب‌بر و ده‌شیر که زمین‌لرزه در آنها شدت بیشتری داشته به کلی تخریب شدند و تعداد زیادی کشته و مجروح شدند. اکثر روستاهای طالقان دچار خسارات مالی زیادی شده و دام‌های زیادی از بین رفتند و شمار زیادی منازل مسکونی ویران شدند. ستاد حوادث غیرمترقبه ریاست‌جمهوری توسط دکتر «حمید میرزاده» معاون اجرائی رئیس‌جمهور وقت تشکیل شد و ۱۲ استاندار مأمور رسیدگی به این مناطق شدند و با تقسیم مناطق زلزله‌زده به ۱۲ بخش، هر استان به‌عنوان معین این بخش‌ها انتخاب شد. بررسی تلفات و میزان خرابی‌ها در محدوده رومرکزی زلزله منجیل نشان می‌دهد که اگر مطابق آمار سازمان برنامه در زلزله 31 خرداد 69 تلفات در حد 15 هزارو800 گزارش شد و بیشتر از آن نبود، به آن دلیل بود که پهنه رومرکزی در منطقه‌ای کوهستانی قرار داشت و جمع سه شهر منجیل، رودبار و لوشان و توابع آنها کمتر از 150هزار نفر جمعیت داشت و به‌هرحال در پهنه رومرکزی تلفات به زیر 20درصد رسید. اگر چنین رخدادی را بخواهیم برای گسل مشا شبیه‌سازی کنیم، بدیهی است که با توجه به پرجمعیت‌بودن استان تهران، هم درصد تلفات می‌تواند متفاوت باشد و هم نوع مشکلات قابل رخداد پیچیده‌تر از زلزله 31 خرداد 69 خواهد بود.
نظر شما
آخرین اخبار
