رد صلاحيتها باعث شده تا بسياري از تحليلگران فارغ از جناح بنديهاي سياسي انتقاداتي را نسبت به اين رويه در پيش بگيرند. قدر مسلم اينکه به قرائت بسياري از کارشناسان با اين رويکرد در پيش گرفته شده فعلا انتظار مشارکت حداکثري و برگزاري انتخاباتي پرشور کمي سخت به نظر ميرسد.
آرمان ملي- حميد شجاعي: رد
صلاحيتها باعث شده تا بسياري از تحليلگران فارغ از جناح بنديهاي سياسي
انتقاداتي را نسبت به اين رويه در پيش بگيرند. قدر مسلم اينکه به
قرائت بسياري از کارشناسان با اين رويکرد در پيش گرفته شده فعلا انتظار
مشارکت حداکثري و برگزاري انتخاباتي پرشور کمي سخت به نظر ميرسد. هر
چند که برخي اصولگرايان به حضور و مشارکت حداقلي نيز راضي هستند. اين
در حالي است که در بيانيه شوراي عالي جبهه اصلاحطلبان نيز بدين موضوع
تاکيد شده که اگر تجديد نظر اساسي صورت نگيرد اصلاحطلبان نميتوانند
زينتالمجالس انتخابات باشند و ليستي ارائه دهند. ازاين رو توپ
انتخابات در زمين نهادهاي نظارتي است که انتخاباتي رقابتي و مشارکتي
برگزار شود يا انتخاباتي حداقلي با يک جريان سياسي.
حلقه تنگ بررسي صلاحيتها
انتخابات فصل مشترک همه جريانات سياسي است که در آن براي رقابتي سالم
در راستاي کسب پيروزي حداکثري تلاش ميکنند، اما در اين ميان بعضا
اتفاقاتي رخ ميدهد که انتخابات تحت تاثير برخي عملکردها، رويکردها،
روندها و فضاي حاکم بر جامعه آنچنان که بايد رقابتي و مشارکتي نباشد.
جداي از نارضايتيهاي اقتصادي و اجتماعي که بعضا موجبات نا اميدي و
بياعتمادي جامعه را فراهم آورده است مهمترين نکته رد صلاحيتهاي
گستردهاي است که از سوي شوراي نگهبان اعمال شده و مستقيما بر انتخابات و
مشارکت مردم در آن تاثيرگذار خواهد بود. گرچه برخي فعالان سياسي از
ماههاي گذشته هشدارهايي نسبت به رد صلاحيتها و لزوم تدوين استراتژي
مشخصي در اين خصوص داده بودند، اما بدبينانهترين ناظران بيروني نسبت
به انتخابات نيز انتظار چنين رد صلاحيتهايي را نداشتند. اين نوع رفتار
بيانگر اين تغيير رويکرد است که اگر تا پيش از اين شوراي نگهبان بهطور
پيش فرض اصلاحطلبان را رد صلاحيت ميکرد اما امروز اين دايره تنگتر
شده به نحوي که مستقلين، معتدلين و بعضا برخي اصولگرايان نيز در صف رد
صلاحيت شدگان ديده ميشوند. لذا بايد ديد که اين رد صلاحيتها
دقيقا با کدام معيار صورت گرفته است. نگاهي دقيق و موشکافانه نشان
ميدهد که بيشتر يک جناح با چراغ قرمز مواجه شده است. علي مطهري، محمود
صادقي، غلامرضا حيدري، هادي غفاري و... از اين دست افرادي هستند که
با دلايلي چون عدم التزام به اسلام، نظام و ولايت فقيه رد صلاحيت
شدهاند. گرچه چندي پيش سخنگوي شوراي نگهبان مسائل مالي و اقتصادي را
علت رد صلاحيت عدهاي از کانديداها اعلام کرد، اما پر واضح است که
برخي نمايندگان به واسطه اظهاراتشان هم رد صلاحيت شدهاند. چنانکه
مصطفي تاج زاده فعال سياسي اصلاحطلب ميگويد: «اگر دليل رد صلاحيت
آقايان مطهري، صادقي، غلامرضا حيدري، قاسم ميرزايي نکو و... وارد کردن
گوشت با ارز دولتي و فروش آزاد آن يا پرداخت رشوه کلان براي قاچاق سيگار
است نه اظهارات انتقادي آنان درباره نهادهاي انتصابي، مدارک رد
صلاحيت آنها را منتشر کنيد تا دروغگو رسوا شود.»
دوگانه اصولگرا-پايداري
اعتراض و انتقاد خصيصهاي مشترک در واکنش به رد صلاحيتها بوده و
دايره انتقادات از ردصلاحيت اصلاحطلبان به برخي از اعتدالگرايان،
طيفهايي از اصولگرايان و حتي برخي از علما و مراجع کشيده شده است.
چنانکه عزتا... ضرغامي در توئيتي مينويسد: «بسياري از نيروهاي انقلابي و
متدين رد صلاحيت شدهاند بايد از آنها عذر خواهي کرد و به اميد
اصلاح قانون انتخابات نشست» يا آيتا... جعفر سبحاني در ديدار دادستان
کل کشور ميگويد: «جاي شگفتي است که 90نفر از نمايندگان فعلي مجلس رد
صلاحيت شدهاند؛ چگونه مجلس در راس همه امور است، اما يک سوم آن داراي
چنين روحياتي باشند.» اظهارات اخير رئيسجمهور در خصوص لزوم پاسداري از
جمهوريت نظام و اينکه در انتخابات از يک سليقه فراوان داريم، يک سليقه را
بايد با تلسکوپ در آسمان هفتم پيدا کرد و يک سليقه هم وجود ندارد
به درستي روند ردصلاحيتها را تحتالشعاع قرار داده است. لذا برآيند
کلي از اين شرايط نشان ميدهد که اگر تغييري در رويکردها نسبت به رد
صلاحيت شدگان صورت نگيرد به سمت و سوي مجلسي با نگرش سياسي دلواپسانه
پيش خواهيم رفت و انتخاب کنندگان نيز محدود به انتخاب ميان تفکر
اصولگرا- پايداري خواهند بود. مويد اين سخن نيز اظهارات اخير حميدرضا
ترقي فعال سياسي اصولگراست که معتقد است: «اگر اصلاحطلبان نيايند بايد
به شکلي عمل کنيم که عرصه انتخابات را گرم کنيم.»
رويکرد اصلاحطلبان
هر چند که برخي بسيار پيش از اينها نسبت به شرايط پيش آمده و رد
صلاحيتها هشدار داده بودند، اما اصلاحطلبان اعلام کردند که در
انتخابات حاضر خواهند بود و در صورت وجود شرايط ليست خواهند داد. با
اين وجود رد صلاحيتها موجب شد تا اين ابهام بهوجود آيد که اساسا
شاهد مشارکت فعالي خواهيم بود؟ در اين راستا محمدرضا عارف رئيس شوراي
عالي جبهه اصلاحطلبان رايزنيهاي صورت گرفته با شوراي نگهبان را مثبت
توصيف کرده و از احتمال تاييد صلاحيت جمعي از اصلاحطلبان خبر داده،
اما آخرين بيانيه شوراي عالي سياستگذاري حاوي نکات ديگري است. در بخشي
از اين بيانيه آمده است: «بهرغم همه مشکلات و براي دفع هرگونه بهانه، ما
درعين حال منتظر اعلام نظر شوراي محترم نگهبان ميمانيم و اميدواريم با
تجديد نظر اساسي در اين وضعيت مخاطرهآميز که انتخابات را از هويت واقعي
آن خارج خواهد کرد، شرايط يک انتخابات پرشور و واقعي و رقابتي فراهم
شود. هشدار ميدهيم که چنانچه دايره انتخاب مردم همچنان بسته بماند
ما نميتوانيم زينتالمجالس انتخابات باشيم و به دليل سلب امکان معرفي
فهرست نامزدها از ما، ليست قابل قبولي براي معرفي به مردم نخواهيم
داشت.» لذا همه نگاهها به نتيجه نهايي احراز صلاحيتها در 12 بهمن است.