شاید زمانی که سعید نمکی، سکان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را ابتدا به عنوان سرپرست و سپس به عنوان وزیر به دست گرفت، فکر نمیکرد که چالشهایش در حوزه دارو به این حد فراوان باشد.
گروه جامعه: شاید زمانی که
سعید نمکی، سکان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را ابتدا به عنوان
سرپرست و سپس به عنوان وزیر به دست گرفت، فکر نمیکرد که چالشهایش در حوزه
دارو به این حد فراوان باشد. در نگاه اول، کمبودهای دارویی، داروهای قاچاق
و گرانی دارو به ویژه هنگام تحریم مسائل قابل پیشبینی این حوزه تلقی
میشوند، اما این که بخش مهمی از ریشههای این موارد در سازمان غذا و دارو،
زیرمجموعه وزارت بهداشت باشد، جالب توجه به نظر میرسد.
در ماههای
گذشته، بارها سخن از بروز مسائلی در سازمان غذا و دارو به گوش رسید و حتی
در رسانهها هم منتشر شد؛ تا جایی که ماجرا به تغییرات در ردههای بالای
این سازمان نیز رسید و در خبرها اعلام شد که برخی از کارکنان این سازمان به
دلیل تخلفات بازداشت هم شدهاند.
خردادماه امسال بود که قرار شد با
ابلاغ وزیر بهداشت، اداره سازمان غذا و دارو به شیوه قرارگاهی و با مشارکت
اعضای منتخب وزیر بهداشت به عنوان هیئت اجرایی، تحت نظر مستقیم وزیر تا
زمان عادی شدن شرایط خاص کشور و رفع تحریمهای ظالمانه انجام خواهد شد.
نمکی همان زمان درباره تغییر رئیس سازمان غذا و دارو با تاکید بر اینکه
«یکی از پاکترین مدیران» را به این سمت منصوب کرده است، دراینباره
اظهار کرد: «به این نتیجه رسیدم که به یک ساز و کار جدید و یک آرایش جدید
نیاز داریم برای سازمان غذا و دارو که یک آرایش جهادی است». نمکی ادامه
داد: «اولین هدف از تشکیل قرارگاه این است که این مجموعه را علیه تهدیداتی
که ممکن است ما را در تنگنا قرار دهد، بسیج کنیم. دومین هدف باز کردن درها
بر روی افراد درستکاری است که میخواهند کار انجام دهند؛ میخواهیم
بوروکراسیها را کاهش دهیم و قفلها را باز کنیم.» وی همچنین گفته بود که
به دنبال ایجاد بیشترین شفافیت ممکن در این سازمان هستیم تا هیچ حقی از کسی
ضایع نشود.
حدود یک ماه بعد، یعنی 25 تیرماه امسال، سعید نمکی، وزیر
بهداشت در حاشیه مراسم رونمایی از فعالیتهای موسسه بهداری رزمی دفاع مقدس و
مقاومت، با اشاره به ماموریت چراغ خاموش اکیپهایی برای پیگیری تخلفات
ارزی در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی گفت: «عدهای تخلفاتی در این حوزه
انجام دادهاند که در حال پیگیری آنها هستیم و در این رابطه متاسفانه برخی
افراد در سازمان غذا و دارو که با این افراد همراه بودهاند، بازداشت شده و
در حال بازجویی هستند». وی افزوده بود: «متاسفانه مواردی هم ارز دولتی
برای واردات دارو و یا تجهیزات پزشکی دریافت کردهاند اما داروهای تاریخ
گذشته وارد کردهاند که برخورد با آنها در دستور کارمان است. یا اینکه این
افراد به جای استنت قلبی، کابل برق آوردند و بعد هم فرار کردهاند، اما
بنده این قول را میدهم که با تمام وجود از اعاده حقوق بیتالمال از هیچ
چیز کوتاهی نخواهم کرد».
حالا روز گذشته نمکی سخنان جدیدی درباره شرایط مرتبط به بازار دارو و سازمان غذا و دارو مطرح کرده است که نکات جدیدی در خود دارد.
وزیر
بهداشت دیروز در اجلاس معاونین درمان دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور،
ضمن اشاره به اقدامات انجام شده جهت شفافسازی در وزارت بهداشت و به ویژه
سازمان غذا و دارو، با تاکید بر اجرای نسخهنویسی الکترونیک گفت: «چند ماه
است که از ضرورت نظام سلامت الکترونیک و بعضی نقصانهای زیرساختی در نظام
سلامت و قوانین مغفول مانده فریاد میزنیم ولی برخی دوستان به تازگی دوربین
به دست گرفتهاند و در این عرصه روشنگری میکنند که البته باز هم جای
خوشبختی است و از آن استقبال میکنیم». به نوشته وبدا، وی افزود: «٣٠ سال
قبل که معاون بهداشت وزارت بهداشت بودم، در آن زمان، به عنوان لکه ننگ
سیستم دارویی کشور به یکی از سیستمهای امنیتی پناه بردیم که ناصر خسرو از
محدوده کنترل ما خارج است و کمک لازم داریم. طبق یک قرارداد بنا شد که
سرویس دریافت کنیم و سقف ریالی هم برای قرارداد تعیین شد و بعد از مدتی
کوتاه، کوپن سقف ما تمام شد و حاصل آن تنها شناسایی وانت مملو از داروی
قاچاق زیر یکی از پلهای شهر بود. از 30 سال قبل که در نظام سلامت حضور
دارم، مشکل ناصر خسرو را داریم». نمکی ادامه داد: «در سازمان غذا و دارو که
متاسفانه گاهی تعدادی از مجرمین این مجموعه یا شریک و یا رقیب مجموعههای
خارج از سازمان بودند، افراد خالص دانشگاهی را جایگزین کردیم». وی افزود:
«آرزو میکنم روزی کسوت وزارت را کنار گذارده و با مردم راحت و بیملاحظه
صحبت کنم و بگویم گاهی سازش ما با فساد که به صغیر و کبیر مملکت رحم نکرده،
چه بلایی سر آنها آورده است. به گفته سعدی، «مرا دردی است اندر دل اگر
گویم زبان سوزد، اگر پنهان کنم ترسم که مغز استخوان سوزد». وزیر بهداشت
تصریح کرد: «روزی باید همه ما پاسخ دهیم در روزهای سخت مملکت کجا بودیم و
چه کردیم؟ امیدوارم آن روز مجبور نباشیم بگوییم زیر چشمان ما با IRC پودر
کاکائو و نارگیل، داروی قاچاق وارد کرده و توزیع کردند و کارمند ما هم پشت
سیستم و سامانه این موضوع را تایید کرده است؛ یعنی به جای چرتکه، به دزدها
ماشین حساب دادیم! خدا کند که نگوییم سامانهای داشتیم که در آن، این
قابلیت وجود داشته که یک خانم دکتر در ١٣ یا ۱۴ مرکز، مسئول فنی بود و
سیستم و سامانه او را ریجکت نکرده بود». وی یادآور شد: «پرونده الکترونیک
سلامت را راهاندازی کردیم و سوال اینجا است که چرا این پرونده سالها
اجرایی نمیشد؟ و چرا سه ماهه امکان استقرار آن ایجاد شد؟ چرا امکان آن
فراهم نشود تا بسیاری از مسائل شفاف شود. چرا نسخهنویسی الکترونیک با
مقاومت روبهرو میشود؟ اگر مقاومتی باشد، از آن رو است که میدانند تنها
علاج جلوگیری از قاچاق، ثبت صحیح و نظام جمعآوری دادهها است. چرا برخی در
برابر اینکه همه چیز شفاف شود، مقاومت میکنند؟». وی تاکید کرد: «باید
بگویم، ما این مسیر را با همت تک تک شما و همکاران پاکیزه بسیارمان در نظام
سلامت این کشور خواهیم پیمود. پرونده الکترونیک سلامت به ما کمک خواهد کرد
که پزشکی خانواده، راهنماهای بالینی و سیستم ارجاع را مستقر کنیم؛ کسی به
دنبال اجرایی کردن این موارد است که بخواهد ممکلت به سمت پاکیزگی برود و
کسی که مخالفت میکند، قطعا نمیخواهد مملکت نظم و صلاح پیدا کند». وزیر
بهداشت در پایان گفت: «سامانهای به نام تیتک داریم که حاوی اطلاعات
ارزشمندی است، اما مشکلاتی هم دارد که همه را مامور کردهایم که آنها را
برطرف کنند. این سامانه باید در اختیار حاکمیت باشد تا اطلاعات حاکمیتی
مصون بماند. اینها مباحثی است که از چندماه قبل با جدیت آغاز کردهایم و هر
ماه هم عدهای به جمع همراهان این رویکرد پیوستهاند و خواهند پیوست و هر
روز به تحقق اهداف و آرمانها در این مسیر نزدیکتر میشویم».
از آنجا
که هم مصرفکنندگان، هم تولیدکنندگان و حالا حتی وزارت بهداشت هم درباره
موضوع دارو گلایه و شکایت دارند، به نظر میرسد که شبکه دارویی کشور با
مشکلات جدی روبهرو است. مشکلاتی که گویا تنها منحصر به یک حوزه نیست و از
تخلفات در ثبت و واردات دارو و مواد اولیه دارویی، تا تاثیر برخی انحصارها و
نیز سطح پایین نظارت و کنترل بر چرخه تولید و توزیع دارو، کیفیت و قیمت آن
را شامل میشود. هر چند وزیر بهداشت در مدت تصدی این وزارتخانه، بارها
دراینباره سخن گفته و بر عزم بالای خود و همکارانش تاکید دارد، مسئله این
است که چرا به گفته خود وی، فرآیندهای شفافسازی و اصلاح ساختارها در این
زمینه کند و به تعبیر نمکی با مقاومت برخی انجام میشود. شاید بهتر باشد که
وزیر بهداشت و هیئت دولت که رای مردم را پشت سر خود میبینند، پیش از کنار
گذاشتن کسوت مسئولیت هم مردم را غریبه و نامحرم ندیده و با آنها سخن
بگویند و مطرح کنند که چه کسانی و چرا با فساد سازش میکنند. به نظر میرسد
که اگر مسیری برای اصلاح باشد، در درجه اول از شفافیت با مردم بگذرد.