در حال حاضر شاهد قیمت‌های نجومی و بعضا عجیب و غریب در بازار موبایل‌های بیش از ۶۰۰ دلار به خصوص گوشی‌های آمریکایی هستیم. مهم‌ترین عاملی که سبب بروز این مسئله شده انحصار در بازار است. وقتی افراد محدودی با شرایط خاص امکان واردات این مدل از تلفن های همراه که اتفاقا تقاضای بالایی برای آنها وجود دارد را داشته باشند، طبیعتاً بازار انحصاری خواهد شد و در نتیجه این موضوع شاهد قیمت های بالا در بازار موبایل ایران هستیم.

قیمت آیفون ۱۳ پرومکس در فروشگاه‌های معتبر خارجی حدود ۱۰۰۰ دلار است، با احتساب عوارض ورود به کشور و دلار ۴۵ هزار تومانی به حدود ۵۵ میلیون تومان می‌رسد. این در حالی است که قیمت مدل مشابه همان مدل در بازار ایران حداقل ۷۰ میلیون تومان است.

نکته اینکه بسیاری از اقلام مذکور قبل از جهش ارزی و با دلار صادراتی ۳۰ هزار تومانی وارد کشور شده اند. بر این اساس اختلاف قیمت آیفونهای موجود در بازار با قیمت و هزینه واقعی این کالای وارداتی، رقمی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان است. در زمان حاضر می‌توان گفت که این مسئله نتیجه انحصار در بازار است.

رانت ویژه دارندگان ارز صادراتی

علت اصلی این انحصار این است که با توجه به عواملی نظیر مسائل ارزی، واردات گوشی های بالای ۶۰۰ دلار باید براساس رویه واردات از محل صادرات خود انجام شود. به این ترتیب تنها افرادی که با صادرکنندگان در ارتباط هستند و می‌توانند ارز با کیفیت تامین کنند امکان واردات را پیدا خواهند کرد که این موضوع خود یک رانت بزرگ است.

این موضوع تا جایی پیش می‌رود که هر کسی که دسترسی بیشتری به صادرکنندگان داشته باشد واردات بیشتری انجام می دهد و به این ترتیب سهم بیشتری از بازار را به دست خواهد آورد. اینگونه است که بازار در انحصار عده‌ای خاص قرار می‌گیرد.

نکته دیگر اینجا است که در فرآیند واردات از محل صادرات خود بحث اعتبارسنجی و سقف واردات واردکنندگان کنار می‌رود و همین موضوع سبب تشدید فرآیندی می‌شود که در بالا به آن اشاره شد. در کنار این موضوع باید سو استفاده هایی که از کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف انجام می‌شود را اضافه کرد.

استفاده حداکثری انحصارگران از خلا عرضه برای خالی کردن جیب خریداران

مسئله دیگر اینجا است که صادرکننده در فرآیند واردات از محل صادرات خود، ارزی که در اختیار دارد را با بیشترین قیمت ممکن که احتمالا همان قیمت بازار آزاد است در اختیار واردکننده قرار می‌دهد. بنابراین با توجه به شرایط انحصاری موجود، واردکننده برای آنکه بتواند سود بیشتری کسب کند، تلاش می‌کند تا این مدل از تلفن های همراه را با حداکثر قیمت که بعضاً از قیمت های رسمی آن نیز بیشتر است بفروش برساند.

با توجه به وضعیت موجود در بازار تلفن های همراه به ویژه گوشی های بالای ۶۰۰ دلار و با در نظر داشتن اینکه شاهد قیمت های نجومی در بازار تلفن های همراه هستیم لازم است تا اقدام جدی در این خصوص از جانب دستگاه های مرتبط نظیر گمرک ایران، بانک مرکزی و وزرات صمت صورت گیرد.

یکی از راهکارهایی که در این خصوص وجود دارد، رعایت شروط سقف واردات و اعتبارسنجی واردکنندگان در کنار متنوع سازی روشهای ثبت سفارش گوشی های بالای ۶۰۰ دلار است. این موضوع می‌تواند اهرمی برای کنترل بازار از جانب دولت و پاسخگویی به بخشی از تقاضا باشد.

همچنین در حال حاضر تنها افراد دارای رانت ارز حاصل از" صادرات خود" می‌توانند نسبت به ثبت سفارش آیفون و سایر گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار اقدام کنند که برای شکسته شدن این رانت نیز باید اقدامی از جانب دولت انجام شود.

گفتنی است، هم اکنون آیفون ۱۴ با هیچ روشی ثبت سفارش نمی‌شود اما سایر گوشی‌های آیفون از روش مذکور امکان واردات تجاری دارند.

در این خصوص دولت می‌تواند به جای استفاده از رویه واردات در برابر صادرات خود، امکان تامین ارز از طریق روش های دیگر( مثل واردات در برابر صادرات غیر ) را جایگزین این رویه کند.