دکتر اصغر نعمتی

مدیرمسئول و مدرس دانشگاه

در عصر فرا صنعتی و رسانه، بازی‌های رایانه‌ای و الکترونیکی به یکی از تهدیدهای جدی برای کودکان و نوجوانان تبدیل‌شده است، پیامدهای فناوری‌های نوین و صنعتی شدن اگر تا دهه‌های قبل، زندگی بزرگ‌سالان و والدین را خالی از معنا کرد و هویت اجتماعی آن‌ها را با استحاله مواجه نمود، امروزه با رشد فزاینده دایره اثرگذاری خویش را تا نوزاد،کودک و نوجوان گسترش داده است.

درگذشته بازی‌ها از طریق ارتباط کودکان با یکدیگر انجام می‌شد اما امروزه به یمن فنّاوری‌های نوظهور،کودکان در حالی بیشترین وقت خویش را مصروف بازی‌های رایانه‌ای می‌کنند که هیچ‌گونه رابطه انسانی ،عاطفه‌ای و معنایی با آن‌ها ندارند.

کارشناسان بر این باورند که بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند اعتیادآور شوند و اعتیاد به این‌گونه بازی‌ها مانند هر شکل دیگری از رفتارهای اعتیاد آمیز است، معتاد شدن به مفهوم آن است که بازیکنان هنگام بازی رفتار وسواس گونه‌ای را نمایان و به دیگر فعالیت‌ها بی‌علاقگی نشان داده و زمان زیادی را صرف انجام بازی می‌کنند.

اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای  در شکل‌های مختلف خود موجب می‌شود تا کاربران بدون هیچ‌گونه تنوع،ابتکار و خلاقیتی از تخیلات زیاد و شدید لذت ببرند،درحالی‌که نمی‌توانند واقعیت‌ها به‌درستی شرح دهند، آن‌ها منزوی‌شده و در روابط اجتماعی دچار مشکل خواهند شد.کودکان معتاد به بازی‌های رایانه‌ای،بازی جایگزین فعالیت‌های اجتماعی و آموزشی می‌کنند.

امروزه بازی‌های رایانه‌ای تبدیل به تجارت بزرگ در عرصه اقتصاد شده و سود سرشار از تولید، توزیع و فروش آن‌ها انگیزه مضاعفی در گسترش روزافزون آن در جهان فراهم ساخته است.

اگرچه با بهره‌گیری از کارکردهای مثبت بازی‌های رایانه‌ای می‌توان به یادگیری، تقویت ابتکار و خلاقیت کودکان کمک کرد،اما آنچه در این مقاله بر آن تأکیدداریم هشدار در مورداستفاده اعتیاد گونه از این بازی‌ها و آسیب‌های ناشی از آن است.

بازی‌های رایانه‌ای به دلیل اینکه کودک برای انجام آن باید ساعت‌ها بر روی صندلی بنشیند و با فشار دادن چندین دکمه به صفحه مانیتور خیره شود عوارض جسمانی متعددی را موجب می‌شود.

خیره شدن مدام به صفحه مانیتور خستگی و آسیب‌های جدی چشم را در پی دارد،نشستن بیش‌ازحد سردرد ،گردن درد و کمردرد را زمینه‌سازی می‌کند و همچنین شواهد و بررسی‌ها نشان می‌دهد دردهای مفصلی در کودکانی که روزانه بیش از دو ساعت مشغول بازی هستند بسیار شایع هست.

علاوه بر این بی‌تحرکی و نشستن طولانی‌مدت رشد صحیح عضلات و بازوی کودکان معتاد به اینترنت را به مخاطره انداخته و ستون فقرات و استخوان‌بندی آن‌ها دچار مشکل خواهد کرد.

این در حالی است که در کنار عوارض جسمانی ناشی از اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای ، این افراد به دلیل کم‌تحرکی در معرض چاقی و اضافه‌وزن نیز هستند، رفتار افراط گونه کودکان در انجام بازی‌های رایانه‌ای از آن‌ها افرادی تنبل و کم‌حوصله می‌سازد،که به دلیل اتلاف وقت زیاد در پشت سیستم‌های خود، مجالی برای تحرک و ورزش ندارند،آن‌ها برای مهار هیجان خود کالری بیشتری مصرف می‌کنند و این نقطه شروعی برای بروز چاقی و اضافه‌وزن به‌عنوان مادر بیماری‌ها در آن‌هاست.

علاوه بر آسیب‌های ذکرشده، اعتیاد به این بازی‌ها زمینه‌ساز آسیب‌های روانی بسیاری نیز است بررسی‌ها نشان می‌دهد هیجان زیاد در حین بازی ممکن است باعث انقباض دائم عضلات شود و کودکان و نوجوانان را دچار عوارضی مانند تیک‌های عصبی، جویدن گوشه لب و ناخن، قفل شدن دندان‌ها و اخم و چین‌وچروک صورت شود.

از طرفی خشونت برخی از بازی‌ها، افزایش ترس، عصبانیت و کابوس‌های شبانه را در کودکان موجب می‌شود،بازی‌هایی که واجد صحنه‌های خشن و سرشار از زدوخورد است و خطر بروز اضطراب را در آن‌ها افزایش می‌دهد.

همه این اتفاقات، خواب کاربران را دچار اختلال نموده که این پدیده خود به‌تنهایی عوارض و تبعات منفی زیادی را برای سلامت آن‌ها به همراه دارد.

علاوه بر این کارشناسان سلامت کودک ،صرع و تهوع، سرگیجه، کاتاتونیای ویدئویی و تنبل شدن ذهن، پرخاشگری، گوشه‌گیری و انزوا را از دیگر آسیب‌های جدی استفاده نامتعادل ازاین‌گونه بازی‌ها ذکر می‌کنند.

با توجه به نکات گفته‌شده باید به این واقعیت تلخ اذعان کنیم که بازی‌های رایانه‌ای به دلیل استفاده افراط گونه، تبدیل به برزخی برای کودکان در دوران معاصر شده است، درواقع آن‌ها در زمینی بازی می‌کنند که جدایی از دنیای اطراف و انزوا و شکست پیامد گریزناپذیر آن است.

ازاین‌رو ضرورت دارد والدین با اشراف به کارکردهای مثبت و منفی این‌گونه بازی‌ها، رژیمی را در مصرف آن تنظیم و طراحی کنند تا به یمن آن از یک تهدید بزرگ، فرصت طلایی برای کودکان خود خلق کنند. انشا الله