باز هم پای سیاست در میان است

> واردات واکسن توسط بخش خصوصی نهایی می‌شود

این اظهار نظرات در شرایطی است که روز گذشته رییس اتحادیه واردکنندگان دارو از نهایی شدن خرید و واردات واکسن کرونا از سوی بخش خصوصی خبر داد. ناصر ریاحی در گفتگو با ایسنا، اظهار کرد: «خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده، سرانجام سازمان غذا و دارو، نامه مجوز لازم برای واردات واکسن کرونا از سوی بخش خصوصی را صادر کرد و به این ترتیب شرکت دریافت‌کننده مجوز از روز دوشنبه نسبت به گشایش ال سی و انتقال منابع مالی برای واردات این واکسن اقدام خواهد کرد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به کشور برسد. در گام نخست یک میلیون دوز واکسن آسترانزکا خریداری شده که به کشور وارد خواهد شد. در گام بعدی که بلافاصله پس از این قرارداد پیگیری می‌شود، سه میلیون دوز واکسن سینوفارم چین خریداری می‌شود که البته به شرط حمل مقطعی، مذاکرات بر سر آن ادامه دارد.»

>مجوز واردات واکسن به ۳۵ شرکت خصوصی داده شد

اواسط اردیبهشت سازمان غذا و دارو اعلام کرد "هیچ شرکت خصوصی متقاضی واردات واکسن بابت اخذ مجوز سازمان غذا و دارو مشروط به تکمیل بودن مدارک معطل نمی‌ماند. البته متذکر می‌شود تاکنون در سراسر دنیا تامین واکسن صرفاً تحت نظارت مستقیم دولت‌ها در حال انجام بوده و هیچ گزارشی مبنی بر موفقیت بخش خصوصی در خرید واکسن دریافت نشده است. بدیهی است سازمان غذا و دارو در صورت ارائه حداقل اسنادی که کیفیت و اصالت این واکسن‌ها را تائید نماید از خرید و واردات آنها توسط بخش خصوصی همچون سابق استقبال و حمایت می‌کند. البته آنچه حساسیت موضوع را مضاعف نموده است اعلام سازمان جهانی بهداشت به سازمان‌های مسئول پیرامون وجود ۲۰۰ میلیون واکسن تقلبی کرونا در جهان است که دقت بیشتری را طلب می‌کند.لازم به ذکر است که تاکنون ۴۹ درخواست واردات واکسن توسط شرکت‌های خصوصی به این سازمان ارسال شده که ۳۵ مورد از آنها با ارائه حداقل اسنادی که شرکت‌های متقاضی ارائه کرده‌اند، معرفی نامه از اداره کل داروی سازمان غذا و دارو دریافت کرده‌اند."

> اعطای مجوز واردات واکسن به بخش خصوصی

در اوایل فروردین 1400 علیرضا رئیسی درباره آخرین اخبار واکسن کرونا در ایران گفت: «همه مردم دنیا و کشورها دو راه برای تامین واکسن دارند. راه اول خرید واکسن از کشورهای سازنده است که بر اساس قراردادها انجام می‌شود و راه دوم تولید داخلی واکسن است که فناوری آن را همه کشورها ندارند و دست بعضی از کشورها است. یکی از کشورهایی که جزو فهرست اصلی قرار گرفته کشور ایران است. تا الان سه راه پیش رویمان قرار داده‌ایم؛ راه اول مشارکت جهانی برای تامین واکسن از طریق سبد کوواکس بوده، تولید داخل راه دوم بوده و هست و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در حال تلاش هستند. راه سوم، خرید مستقیم دولتی از طریق سایر کشورها است. امروز راه چهارمی هم توسط رئیس جمهوری مطرح شد که استفاده از قابلیت‌های بخش خصوصی است تا واکسن با ارز نیمایی از طریق بخش خصوصی وارد شود.»

> قراردادها بین بخش خصوصی و کشورهای تولید واکسن تنظیم شده

ما به این خبرها اشاره کردیم تا متوجه شویم مشکل کجاست و چرا علی‌رغم این اظهار نظرات بازهم بخش خصوصی نتوانسته است واکسن وارد کشور سازد؟ آیا این ضعف بخش خصوصی است یا در سراسر جهان بخش خصوصی در مورد واکسن کرونا قادر به واردات نیست؟ یا شاید فرضیات دیگری وجود دارد که ما از آن‌ها مطلع نیستیم. در ابتدا ما سعی کردیم با اعضای کمیسیون بهداشت مجلس صحبت کنیم سپس به سراغ کارشناسان رفتیم تا نظر آن‌ها را جویا شویم. در این خصوص همایون سامه یح نجف آبادی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به آفتاب یزد گفت: «این مسئله نیاز به بررسی و پرسش از دیگران دارد. علت ناکارآمدی بخش خصوصی مسائل مختلفی می‌تواند باشد. مسائل ارزی، بدقولی کشورهای تولید‌کننده واکسن مثل روسیه و.... باید این مسئله کاملا بررسی شود. این نکته وجود ندارد که امکان خرید واکسن توسط بخش خصوصی در تمام جهان نباشد زیرا حتی در کشور ما هم قرار دادهایی بین بخش خصوصی و کشورهای تولید‌کننده تنظیم شده بود. باید حتما بپرسیم زیرا این مسئله‌ای نیست که بتوانیم با حدس و گمان بررسی کنیم.»

>تعارض منافع

در ادامه هادی یزدانی پزشک و کارشناس در این باره به آفتاب یزد گفت: «در ابتدا باید بگویم رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو به این نکته اشاره کرده است که در یکی از قراردادها ذکر کرده‌ایم که اگر سیاست‌های دولت ایران تغییر پیدا کرد و مشکلی در واردات واکسن ایجاد شد ما قرارداد را به صورت یک جانبه لغو می‌کنیم. ما باید این سه مورد یعنی اظهار نظر رئیس جمهور، سازمان غذا و دارو و رئیس اتحادیه واردکنددگان را کنار هم قرار دهیم و به سوال اصلی شما بپردازیم که آیا در دنیا چنین امکانی وجود ندارد؟ یا در کشور ما امکان واردات واکسن توسط بخش خصوصی نیست؟ اگر چنین امکان و قابلیتی یعنی واردات واکسن توسط بخش خصوصی وجود نداشت، شرکت‌ها در حال فروش واکسن نبودند. ما در این مسئله با دولت‌ها مواجه نیستیم بلکه با شرکت‌هایی مثل فایزر، آسترازنکا و... مواجه هستیم. پس اینجا بحث شرکت‌ها است و کاملا این فرآیند تابع قوانین اقتصادی و بازار است. پس از اساس امکان خرید واکسن توسط بخش خصوصی یا وارد‌کنندگان دارو وجود دارد ولی چرا این اتفاق در ایران نیفتاده است؟ این موضوع چند علت عمده دارد ولی تمامی این علت‌ها را می‌توان ذیل بحث تعارض منافع قرار داد. الان جمعیت بالای 18 سال کشور ما حدود 50 میلیون نفر است این بدان معناست که تا زمانی که همه‌گیری کرونا وجود داشته باشد ما سالیانه حداقل به 110 میلیون دوز واکسن احتیاج داریم و این یک چرخش مالی عظیمی را برای بازار تولید خواهد کرد. در شرایطی که واکسن‌های محدودی در دنیا وجود دارد و ما اجازه واردات واکسن از خیلی از کشورها را نداریم و همچنین بسیاری از کشورها هم مانند هند به تعهدات خود عمل نمی‌کنند، پس واکسن داخلی پروژه‌ای است که باید به آن رسیدگی شود. اما بحث این است که هیچ منافاتی بین طراحی و تولید واکسن داخلی با واردات واکسن‌های خارجی وجود ندارد. یک بازار عرضه و تقاضای بزرگی است که رقابتی در آن وجود دارد که این میزان از واکسن چگونه تامین شود. در اینجاست که بحث تعارض منافع به وجود می‌آید. از طرف دیگر انتظار برای تولید واکسن داخلی نیز نیاز به زمان دارد. بسیاری از مسائل انتقالات مالی در کشور حل شد و با پول‌هایی که در کشورهای دیگر وجود داشت اجازه خرید واکسن به وجود آمد. تعارض منافع بین گروه‌های قدرتمند و بخشی از آن داخل وزارت بهداشت، شرکت‌های دارویی و برخی از نهادها و گروه‌هاست. مسئله اصلی هم بحث اقتصادی است. بر اثر فشار افکار عمومی مجوز به بخش خصوصی برای واردات واکسن داده می‌شود اما تجربه ثابت کرده است دست دراز شده به سمت بخش خصوصی دست همکاری نیست. وارد‌کنندگان بخش خصوصی با مسائل زیادی مواجه شدند و اغلب عملا امکان واردات برای آن‌ها به وجود نیامد. سازمان نظام پزشکی خود واکسیناسیون کادر درمان را به صورت پروژه تامین کرد. تعلل زیاد یکی از دلایل ناکامی بخش خصوصی است و واکسن هم چیزی نیست که باقی بماند و همه خواهان آن در زمان بسیار اندکی هستند. مجوز و اجازه به بخش خصوصی هبه شد و از طرف دیگر هم گفته شد که بخش خصوصی نتوانست وارد کند. اگر بخش خصوصی واکسن وارد می‌کرد بخشی از ناکارآمدی سیستم دولتی مشخص می‌شد. الان قابلیت خرید بهترین واکسن‌های دنیا وجود دارد اما عزم آن نیست چون دولت خودش را در این مسئله رقیب می‌داند.»

> مشکلات بخش خصوصی

همچنین بابک قرائی مقدم پزشک متخصص در این باره به آفتاب یزد گفت: «بخش خصوصی در کشور ما بسیار قوی است و این بخش سالهاست که در زمنیه واردات دارویی فعالیت می‌کند. بخش خصوصی کاملا حرفه‌ای است و حتی دور زدن تحریم‌ها را نیز بلد هستند. اما الان ما درباره واکسن کرونا با دو مشکل اساسی مواجه هستیم. یکی جنگی که در تمام دنیا برای تصاحب واکسن کرونا وجود دارد یعنی ما حتی کمبود را در آمریکا می‌بینیم و حتی کشوری مانند کانادا نیز با کمبود مواجه است. بنابراین ما با یک درخواست جهانی برای واکسن مواجه هستیم که طبیعتا ‌ رقابت بیشتری را لازم دارد. دوم اینکه کشوری با شرایط تحریمی ایران عملا در یک رقابت بسیار نابرابری قرار می‌گیرد. پس بنابراین شرکت‌های خصوصی کشور ما هم نسبت به شرکت‌های خصوصی سایر کشورها در شرایط نابرابر قرار می‌گیرند. هنوز برای نقل و انتقالات مالی کشور با مشکل مواجه است. ما می‌دانیم که تحریم‌ها چقدر برای نقل و انتقال مالی مشکل ایجاد کرده است. طبیعتا در این رقابت شرکت‌های خصوصی دچار مشکل زیادی می‌شوند. وقتی قدرت دولت با توجه به نیاز عمومی برای واردات واکسن دچار مشکل است بخش خصوصی هم مشکلات زیادی پیدا می‌کند. بخش خصوصی قدرت چانه زنی دولت را ندارد. همچنین بخش خصوصی می‌داند اگر واکسنی را وارد کند به لحاظ قانونی و شرایط اجتماعی کشور باید در سیستم نظام بهداشت و درمان کشور توزیع شود، علی‌رغم اینکه دولت گفته است واکسن را از بخش خصوصی می‌خرد. مردم باید در نظر داشته باشند تحریم‌ها واقعا یک محاصره اقتصادی جدی است. این تحریم‌ها همه هدفشان فروپاشی اقتصاد و نظام‌های مختلف است.»