دولت امریکا همچنان بر رویکرد «اول تهران» اصرار و اعلام کرده که برای بازگشت به برجام، ابتدا ایران باید تعهدات برجامی خود را از سر بگیرد.
در شرایطی که سخنگوی وزارت خارجه روز دو شنبه یک بار دیگر هشدار داد «اگر تعهدات طرفهای برجامی تا هفته اول اسفند انجام نشود، اجرای پروتکل الحاقی متوقف خواهد شد» ظاهراً دولت بایدن در تلاش است به جای بازگشت به برجام و اجرای مؤثر تعهدات، با قرار دادن ایران در معرض «مشوقهای غیر رسمی» در روند تصمیمگیریهای سیاسی در ایران تزلزل ایجاد کند. هفته قبل، برخی منابع مطلع به بلومبرگ گفتند که دولت امریکا مجوز افزایش فروش نفت ایران به چند کشور محدود را صادر کرده؛ مجوزی که برخی آن را اقدام غیر رسمی دولت جو بایدن برای نشان دادن حسننیت تعبیر کردهاند. بلومبرگ پیش از این گزارش اوایل بهمن ماه هم نوشته بود که با به پایان رسیدن دوران فشار حداکثری، ممکن است مشتریان نفتی ایران به طور تدریجی افزایش یابند. به نوشته بلومبرگ، با توجه به رویکرد دولت بایدن برای بازگشت به توافق هستهای، شرکتهای پترولجستیکز اسای، شرکت کلپر و اسویبی اینترنشنال الالسی که بر تولید نفت ایران نظارت دارند شاهد افزایش آن هستند.
ملاقات با روحانی
دیروز با نزدیک شدن به ضربالاجل ایران درباره پروتکل الحاقی، دومین سیگنال غیر مستقیم دولت بایدن نیز ظاهر شد. وزیر امور خارجه قطر عصر دیروز بعد از ملاقات با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، به دیدار حسن روحانی رفت و پیام کتبی امیر قطر را به او داد. شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی در دیدار با ظریف بر «نیاز منطقه به رویکردی جدید و همکاریهای همهجانبه» تأکید و بر آمادگی دوحه برای گسترش روابط دوجانبه در همه سطوح از جمله حوزههای اقتصادی، تأکید کرد. او با قدردانی از تمامی کمکهایی که جمهوری اسلامی ایران در طول دوران محاصره قطر انجام داده است، این سفر را در راستای گسترش روابط دوجانبه و در چارچوب رایزنیهای منظم میان دو طرف دانست.
وزیر خارجه قطر، قبل از سفر به تهران، در تماسهای تلفنی با «رابرت مالی» نماینده ویژه امریکا در امور ایران و «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی امریکا گفتگو کرده بود، تماسهایی که باعث شد خبرگزاری رسمی قطر به نقل از وزیر خارجه این کشور بنویسد: «قطر فعالیت و تلاش میکند تا تنشها در منطقه کاهش یابد و روند سیاسی و اقدامات دیپلماتیک برای بازگشت به توافق هستهای از سرگرفته شود.» به این ترتیب سفر وزیر خارجه قطر، چند روز بعد از تماس تلفنی با طرفهای امریکایی این حدس و گمانها را در این باره افزایش داده که قطر در حال میانجیگری میان ایران و امریکا است. دیروز ساعاتی بعد از اینکه سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت خارجه گفت «رایزنیهای نزدیکی» بین ایران و قطر در جریان بوده و ایران از تلاش قطر برای احیای برجام استقبال میکند، وزیر خارجه قطر به ملاقات حسن روحانی رئیسجمهور رفت تا گمانهزنیها درباره میانجیگری قطریها بیش از هر موقع دیگر مطرح شود. محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی در دیدار با رئیسجمهور از جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور قدرتمند و تأثیرگذار منطقه یاد کرد و بر ضرورت همکاری و همفکری کشورهای منطقه و خلیج فارس برای حل مشکلات تأکید کرد.
بن جاسم آل ثانی خواستار این شد که در «تداوم طرح ابتکار صلح هرمز و طرح امید» گفتگوهای منطقهای برای حل مشکلات میان کشورهای منطقه فعال شود. وی گفت: «امیدواریم هرچه سریعتر با بازگشت امریکا به برجام، مشکلات و تحریمها در چارچوب این توافق حل و فصل شود و در این راه قطر از هرگونه مساعدت برای شکلگیری این اتفاق دریغ نخواهد کرد.» هرچند تهران از سفر وزیر خارجه قطر استقبال کرده و ظریف هم «ترتیبات منطقهای باثبات و روابط دوجانبه ایران و قطر را حائز نقش مهم» خوانده، ولی به نظر نمیرسد تهران حاضر باشد در ازای کاهش قطرهچکانی تحریمهای همهجانبه که هیچ تضمینی به تداوم آنها وجود ندارد، از سیاست اصولی «اول امریکا» عقب نشینی کند. احتمالاً مقام قطری از مسئولان ایرانی «حرف قطعی» ایران را شنیده و آن را مخابره خواهد کرد.