نسخه چاپی
ارسال به دوستان
بودجه 1400 تا اینجا صحنه یک تقابل و جنجال سیاسی تمام عیار بوده، آنقدر که نه تنها شاید رد کلیات آن هم در جلسه دیروز نقطه پایان این ماجرا نباشد، بلکه بعید هم نیست که رأی دیروز مجلسی‌ها تازه آغازی بر دور جدیدی از اختلافات شود.
بودجه 1400 تا اینجا صحنه یک تقابل و جنجال
سیاسی تمام عیار بوده، آنقدر که نه تنها شاید رد کلیات آن هم در جلسه دیروز
نقطه پایان این ماجرا نباشد، بلکه بعید هم نیست که رأی دیروز مجلسی‌ها
تازه آغازی بر دور جدیدی از اختلافات شود. خط و نشان آنها برای دولت در
جلسه دیروز که تا تهدید به استیضاح رئیس جمهوری توسط رئیس کمیسیون تلفیق
بودجه هم پیش رفت، نه تنها بی‌سابقه‌ترین جلسه بررسی کلیات بودجه در تاریخ
ایران را رقم زد که خود یکی از کم نظیرترین نمونه‌های اختلافات دو قوه بود.
حالا با این وضعیت دولت باید یک بودجه سه دوازدهم به مجلس ارائه کند و بر
سر بودجه جدید با بهارستان به توافق برسد. اما با دامنه اختلافات اخیر این
توافق چگونه ممکن خواهد شد؟
یک رأی تناقض‌آمیز
دامنه‌دار شدن اختلافات بر سر بودجه ١۴٠٠ چندان هم عجیب نبود. فقط کافی است به یاد بیاوریم که در همان روزهای اول تقدیم لایحه توسط دولت، تمام مجلس از شخص رئیس قوه مقننه گرفته تا مشاوران او و باقی نمایندگان علیه این لایحه صف کشیدند و از لزوم «به هم ریختن شاکله» آن سخن گفتند. حتی الیاس نادران، رئیس کمیسیون تلفیق بودجه در اولین اظهاراتش درباره این لایحه آن را «بودجه فروپاشی و نه اداره کشور» خوانده بود. قالیباف هم در اولین جلسه کمیسیون تلفیق بر لزوم «تغییرات گسترده به نفع مردم» در لایحه دولت سخن گفته بود. همین خط وسیاست برای بیش از یک ماه در کمیسیون تلفیق تعقیب شد و لایحه بودجه ١۴٠٠ آماج باران تغییرات عمده قرار گرفت. آنقدر زیاد که رئیس جمهوری نهایتاً معترض شد که این دیگر لایحه دولت نیست و قوه مجریه آن را قبول ندارد. یا معاون پارلمانی رئیس جمهوری هشدار داد که «لایحه» بودجه نباید تبدیل به «طرح» بودجه شود. پاسخ مجلس اما چیز دیگری بود؛ «به نفع مردم بودجه را تغییر دادیم.» عددها و رقم‌ها اما چیز دیگری می‌گفت؛ یکی از مهم‌ترین اعتراضات مجلسی‌ها این بود که دولت منابع و مخارج بودجه را غیر واقعی تعیین کرده و با این وضع دچار کسری بودجه گسترده خواهد شد. اما در کمیسیون تلفیق همین منابع مورد اعتراض نمایندگان به اندازه ٣۵درصد رشد کرد و از ٨٣١ هزار میلیارد تومان به هزار و ١۴٣ هزار میلیارد تومان رساند. چیزی که یک تناقض بزرگ بود. همانطور که شعار معیشت مردم توسط نمایندگان و افزایش چندین باره بودجه نهادهایی چون صدا و سیما و حوزه‌های علمیه در عمل از نظر خیلی‌ها یک تناقض جدی به نظر می‌رسید. اما نه به جدیت اقدام تناقض‌آمیز دیروز مجلس در دادن رأی منفی به کلیات لایحه‌ای که بیش از یک ماه است در کمیسیون تلفیق بودجه دستخوش تغییرات اساسی یا به گفته خود نمایندگان اصلاح شده است. در حقیقت نمایندگان مجلس به بررسی‌های همکاران خود در کمیسیون تلفیق هم اعتماد نکرده و به آن رأی منفی داده‌اند.
یک برداشت عجیب، یک ابهام بزرگ
مجلس بیش از یک ماه و نیم به طور تمام قد از تصمیمات کمیسیون تلفیق برای بودجه ١۴٠٠ دفاع کرد. تصمیماتی که خلاصه‌اش چیزی نبود جز زیر و رو کردن تمام اعداد و ارقام و ردیف‌های اصلی لایحه دولت. مهم‌تر اینکه این دفاع تمام قد در برابر انتقادات و مخالفت‌های جدی دولتی‌ها انجام می‌شد. با این فضا همه منتظر بودند که مجلس یازدهم به لایحه‌ای که دولت نه فقط دیگر لایحه خودش نمی‌دانست بلکه می‌گفت معیشت مردم را هم به خطر می‌اندازد رأی مثبت قاطعی بدهد. نتیجه رأی‌گیری اما کاملاً متفاوت بود؛ مجلس کلیات لایحه دولت یا دستپخت کمیسیون تلفیق را رد کرد تا یک سؤال جدی پیش بیاید؛ چرا حتی تا روز قبل از رأی‌گیری هیچ نشان جدی از مخالفت مجلس با مصوبات کمیسیون تلفیق دیده نمی‌شد؟ اگر سخنان محمد خدابخشی، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگو با «ایرنا» در این رابطه درست باشد، باید گفت که ماجرا بیش از آنچه همگان فکر می‌کردند جای تعجب دارد. او گفته که «برخی از نمایندگان نمی‌دانستند که به لایحه بودجه رأی می‌دهند یا گزارش کمیسیون تلفیق مجلس، از این رو برخی از نمایندگان اشتباهی رأی دادند.» او به ایسنا هم گفته که «برداشت‌ها در این زمینه متفاوت بود برداشت ما این بود که گزارش کمیسیون تلفیق بودجه به رأی گذاشته می‌شود همانطور که سال‌های قبل هم این چنین بود ولی بعضی برداشت‌شان این بود که لایحه به رأی گذاشته خواهد شد.» احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیأت رئیسه مجلس نیز در گفت‌وگو با ایسنا، به نوع دیگری همین روایت را تأیید کرده و گفته: «من از تریبون مجلس شورای اسلامی گفتم که کلیات بودجه به رأی گذاشته شده است قبل از آن نمایندگان پرسیدند که این گزارش بودجه است و من از رئیس مجلس شورای اسلامی این را سؤال کردم که ایشان گفتند کلیات بودجه است.» این ابهام یا ناآگاهی برخی نمایندگان درباره آیین نامه داخلی مجلس زمانی برجسته تر می‌شود که همه چهره‌های شاخص مجلس در قامت موافق گزارش کمیسیون تلفیق بودند و قبل از جلسه دیروز نشانه‌ای مبنی بر مخالفت جدی با تصمیمات این کمیسیون در بهارستان به چشم نمی‌خورد.
واکنش پاستور به رأی بهارستان
حالا بیاییم سراغ پاستور؛ دولتی‌ها از رأی منفی دیروز مجلس به بودجه استقبال کرده‌اند و گفته‌اند این می‌تواند باعث اصلاحات منطقی در مصوبه کمیسیون تلفیق شود. این هم خودش نشانه دیگری است بر اینکه اتفاقات دیروز را باید تعجب‌آور و توضیح نمایندگانی چون محمد خدابخشی را جدی دانست. علی ربیعی سخنگوی دولت پس از رأی دیروز مجلس، تغییرات اعمال شده از سوی کمیسیون تلفیق مجلس را سبب به‌هم ریخته شدن شالوده بودجه دانست که به زعم او «غنایی نیز به بودجه نبخشیده.» او حتی از نمایندگانی که دیروز رأی منفی دادند، تشکر کرد. علیرضا معزی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری هم در حساب کاربری خود در توئیتر درباره غیبت حسن روحانی در بهارستان چنین نوشت: «حضور رئیس جمهوری برای دفاع از کلیات بودجه نه الزام آیین‌نامه‌ای دارد و نه پیش از این مرسوم بوده؛ افزون بر این، دفاع از بودجه‌ای که دیگر نشانی از «لایحه» دولت ندارد و بیشتر «طرحی» است از سوی کمیسیون تلفیق، وجهی برای حضور رئیس جمهوری باقی نگذاشته است.» غیبت روحانی در این جلسه باز هم حاشیه‌ساز شده بود، اما حاشیه‌ها صرفاً محدود به همین موضوع نبود. چه اینکه تنها در یک مورد الیاس نادران، رئیس کمیسیون تلفیق در دفاع از مصوبه این کمیسیون و تغییرات لایحه بودجه رئیس جمهوری را تهدید به استیضاح کرد. نادران هم در نطق خودگفته بود: «رد کلیات بودجه ۱۴۰۰ عروسی دولت است.» نشانه دیگری از اینکه رأی دیروز نمایندگان مخالف دولت یک رأی تناقض‌آمیز به نظر می‌رسید. تهدید نادران به استیضاح رئیس جمهوری البته تنها اقدام قابل تأمل و البته تکراری برخی نمایندگان علیه دولت نبود. آنها در جلسه دیروز تا توانستند از خجالت دولت درآمدند و انواع و اقسام اتهامات همچون فاسد، رانت خوار و بی عرضه و ناکارآمد و... را حواله دولت کردند. تا جایی که محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه خطاب به محمد باقر قالیباف رئیس مجلس تذکر داد که این اتهامات قابلیت پیگیری دارد. اما در مجلسی که تریبون مجلس بر روی نماینده دولت برای دفاع از لایحه بودجه بسته می‌شود پیگیری این اتهام‌افکنی‌های تکراری شاید خوش خیالی بیش نباشد.
سرنوشت بودجه، درگیر تناقضات
نکته اما اینجاست که در این اوضاع، وضعیت مملکت چه خواهد شد؟ آیا افقی برای حل گره بودجه در روزهای آینده وجود دارد. در جلسه دیروز مسأله قابل توجه این بود که هم موافقان کلیات لایحه بودجه و هم مخالفان، علیه دولت موضع‌گیری می‌کردند. موافقان می‌گفتند اشتباهات دولت در مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس برطرف شده و مخالفان می‌گفتند دولت بودجه را بد نوشته. حرفی که موافقان هم قبلاً آن را قبول داشتند. این یعنی جدای از جزئیات این لایحه یک صف‌کشی جدی مقابل دولت در بهارستان وجود دارد که البته از خیلی وقت قبل عیان شده بود. قالیباف، رئیس مجلس دیروز بعد از رد کلیات بودجه این اتفاق را فرصتی برای دولت خواند که می‌تواند از آن برای «اصلاح لایحه» استفاده کند. اما این امیدواری چقدر منطقی است؟ مجلس نه تنها از اساس انتقادات خود عقب ننشسته بلکه در یک ماه و نیم اخیر بخش زیادی از منویات خود ناظر به همین انتقادات را در مصوبات کمیسیون تلفیق لحاظ کرده و در نهایت با رد آن مواجه شده. حالا در فرصت کوتاه پیش رو دولت باید چه اصلاحاتی را لحاظ کند تا مجلسی که مصوبه کمیسیون تلفیق خود را این گونه ردکرده، راضی شود؟ به عبارتی ابهام این روزها این است که چه چیزی این مجلس را آن طور که قالیباف گفته راضی خواهد کرد؟ خصوصاً اینکه رئیس مجلس به دولت توصیه کرده که در راستای اصلاح لایحه بودجه «از تجربه کمیسیون تلفیق نیز بهره ببرد.» اما او توضیح نداده که اگر این تجربه موفق و باب میل مجلس است چرا صحن علنی با مصوبات کمیسیون تلفیق مخالفت کرده است؟
در چنین شرایطی و با توجه به اوضاع کشور، این سؤال جدی باقی است که فوت وقت یک ماه و نیمه توسط کمیسیون تلفیق، آن هم در حالی که قرار بود همه چیز به نقطه صفر برگردد، چه معنایی می‌دهد؟ مجلسی که نتوانست ظرف بیش از دو ماه اختلاف خود را با دولت حل کند، چگونه می‌تواند ظرف یکی دو هفته چنین کاری انجام دهد؟ به نظر می‌رسد تمایل بهارستان از همان ابتدا هم بر تدوین چند دوازدهم لایحه بودجه برای 1400 بود و حالا با رأی دیروز مجلسی‌ها مسیر برای این اقدام هموار شده است.
یک رأی تناقض‌آمیز
دامنه‌دار شدن اختلافات بر سر بودجه ١۴٠٠ چندان هم عجیب نبود. فقط کافی است به یاد بیاوریم که در همان روزهای اول تقدیم لایحه توسط دولت، تمام مجلس از شخص رئیس قوه مقننه گرفته تا مشاوران او و باقی نمایندگان علیه این لایحه صف کشیدند و از لزوم «به هم ریختن شاکله» آن سخن گفتند. حتی الیاس نادران، رئیس کمیسیون تلفیق بودجه در اولین اظهاراتش درباره این لایحه آن را «بودجه فروپاشی و نه اداره کشور» خوانده بود. قالیباف هم در اولین جلسه کمیسیون تلفیق بر لزوم «تغییرات گسترده به نفع مردم» در لایحه دولت سخن گفته بود. همین خط وسیاست برای بیش از یک ماه در کمیسیون تلفیق تعقیب شد و لایحه بودجه ١۴٠٠ آماج باران تغییرات عمده قرار گرفت. آنقدر زیاد که رئیس جمهوری نهایتاً معترض شد که این دیگر لایحه دولت نیست و قوه مجریه آن را قبول ندارد. یا معاون پارلمانی رئیس جمهوری هشدار داد که «لایحه» بودجه نباید تبدیل به «طرح» بودجه شود. پاسخ مجلس اما چیز دیگری بود؛ «به نفع مردم بودجه را تغییر دادیم.» عددها و رقم‌ها اما چیز دیگری می‌گفت؛ یکی از مهم‌ترین اعتراضات مجلسی‌ها این بود که دولت منابع و مخارج بودجه را غیر واقعی تعیین کرده و با این وضع دچار کسری بودجه گسترده خواهد شد. اما در کمیسیون تلفیق همین منابع مورد اعتراض نمایندگان به اندازه ٣۵درصد رشد کرد و از ٨٣١ هزار میلیارد تومان به هزار و ١۴٣ هزار میلیارد تومان رساند. چیزی که یک تناقض بزرگ بود. همانطور که شعار معیشت مردم توسط نمایندگان و افزایش چندین باره بودجه نهادهایی چون صدا و سیما و حوزه‌های علمیه در عمل از نظر خیلی‌ها یک تناقض جدی به نظر می‌رسید. اما نه به جدیت اقدام تناقض‌آمیز دیروز مجلس در دادن رأی منفی به کلیات لایحه‌ای که بیش از یک ماه است در کمیسیون تلفیق بودجه دستخوش تغییرات اساسی یا به گفته خود نمایندگان اصلاح شده است. در حقیقت نمایندگان مجلس به بررسی‌های همکاران خود در کمیسیون تلفیق هم اعتماد نکرده و به آن رأی منفی داده‌اند.
یک برداشت عجیب، یک ابهام بزرگ
مجلس بیش از یک ماه و نیم به طور تمام قد از تصمیمات کمیسیون تلفیق برای بودجه ١۴٠٠ دفاع کرد. تصمیماتی که خلاصه‌اش چیزی نبود جز زیر و رو کردن تمام اعداد و ارقام و ردیف‌های اصلی لایحه دولت. مهم‌تر اینکه این دفاع تمام قد در برابر انتقادات و مخالفت‌های جدی دولتی‌ها انجام می‌شد. با این فضا همه منتظر بودند که مجلس یازدهم به لایحه‌ای که دولت نه فقط دیگر لایحه خودش نمی‌دانست بلکه می‌گفت معیشت مردم را هم به خطر می‌اندازد رأی مثبت قاطعی بدهد. نتیجه رأی‌گیری اما کاملاً متفاوت بود؛ مجلس کلیات لایحه دولت یا دستپخت کمیسیون تلفیق را رد کرد تا یک سؤال جدی پیش بیاید؛ چرا حتی تا روز قبل از رأی‌گیری هیچ نشان جدی از مخالفت مجلس با مصوبات کمیسیون تلفیق دیده نمی‌شد؟ اگر سخنان محمد خدابخشی، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگو با «ایرنا» در این رابطه درست باشد، باید گفت که ماجرا بیش از آنچه همگان فکر می‌کردند جای تعجب دارد. او گفته که «برخی از نمایندگان نمی‌دانستند که به لایحه بودجه رأی می‌دهند یا گزارش کمیسیون تلفیق مجلس، از این رو برخی از نمایندگان اشتباهی رأی دادند.» او به ایسنا هم گفته که «برداشت‌ها در این زمینه متفاوت بود برداشت ما این بود که گزارش کمیسیون تلفیق بودجه به رأی گذاشته می‌شود همانطور که سال‌های قبل هم این چنین بود ولی بعضی برداشت‌شان این بود که لایحه به رأی گذاشته خواهد شد.» احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیأت رئیسه مجلس نیز در گفت‌وگو با ایسنا، به نوع دیگری همین روایت را تأیید کرده و گفته: «من از تریبون مجلس شورای اسلامی گفتم که کلیات بودجه به رأی گذاشته شده است قبل از آن نمایندگان پرسیدند که این گزارش بودجه است و من از رئیس مجلس شورای اسلامی این را سؤال کردم که ایشان گفتند کلیات بودجه است.» این ابهام یا ناآگاهی برخی نمایندگان درباره آیین نامه داخلی مجلس زمانی برجسته تر می‌شود که همه چهره‌های شاخص مجلس در قامت موافق گزارش کمیسیون تلفیق بودند و قبل از جلسه دیروز نشانه‌ای مبنی بر مخالفت جدی با تصمیمات این کمیسیون در بهارستان به چشم نمی‌خورد.
واکنش پاستور به رأی بهارستان
حالا بیاییم سراغ پاستور؛ دولتی‌ها از رأی منفی دیروز مجلس به بودجه استقبال کرده‌اند و گفته‌اند این می‌تواند باعث اصلاحات منطقی در مصوبه کمیسیون تلفیق شود. این هم خودش نشانه دیگری است بر اینکه اتفاقات دیروز را باید تعجب‌آور و توضیح نمایندگانی چون محمد خدابخشی را جدی دانست. علی ربیعی سخنگوی دولت پس از رأی دیروز مجلس، تغییرات اعمال شده از سوی کمیسیون تلفیق مجلس را سبب به‌هم ریخته شدن شالوده بودجه دانست که به زعم او «غنایی نیز به بودجه نبخشیده.» او حتی از نمایندگانی که دیروز رأی منفی دادند، تشکر کرد. علیرضا معزی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری هم در حساب کاربری خود در توئیتر درباره غیبت حسن روحانی در بهارستان چنین نوشت: «حضور رئیس جمهوری برای دفاع از کلیات بودجه نه الزام آیین‌نامه‌ای دارد و نه پیش از این مرسوم بوده؛ افزون بر این، دفاع از بودجه‌ای که دیگر نشانی از «لایحه» دولت ندارد و بیشتر «طرحی» است از سوی کمیسیون تلفیق، وجهی برای حضور رئیس جمهوری باقی نگذاشته است.» غیبت روحانی در این جلسه باز هم حاشیه‌ساز شده بود، اما حاشیه‌ها صرفاً محدود به همین موضوع نبود. چه اینکه تنها در یک مورد الیاس نادران، رئیس کمیسیون تلفیق در دفاع از مصوبه این کمیسیون و تغییرات لایحه بودجه رئیس جمهوری را تهدید به استیضاح کرد. نادران هم در نطق خودگفته بود: «رد کلیات بودجه ۱۴۰۰ عروسی دولت است.» نشانه دیگری از اینکه رأی دیروز نمایندگان مخالف دولت یک رأی تناقض‌آمیز به نظر می‌رسید. تهدید نادران به استیضاح رئیس جمهوری البته تنها اقدام قابل تأمل و البته تکراری برخی نمایندگان علیه دولت نبود. آنها در جلسه دیروز تا توانستند از خجالت دولت درآمدند و انواع و اقسام اتهامات همچون فاسد، رانت خوار و بی عرضه و ناکارآمد و... را حواله دولت کردند. تا جایی که محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه خطاب به محمد باقر قالیباف رئیس مجلس تذکر داد که این اتهامات قابلیت پیگیری دارد. اما در مجلسی که تریبون مجلس بر روی نماینده دولت برای دفاع از لایحه بودجه بسته می‌شود پیگیری این اتهام‌افکنی‌های تکراری شاید خوش خیالی بیش نباشد.
سرنوشت بودجه، درگیر تناقضات
نکته اما اینجاست که در این اوضاع، وضعیت مملکت چه خواهد شد؟ آیا افقی برای حل گره بودجه در روزهای آینده وجود دارد. در جلسه دیروز مسأله قابل توجه این بود که هم موافقان کلیات لایحه بودجه و هم مخالفان، علیه دولت موضع‌گیری می‌کردند. موافقان می‌گفتند اشتباهات دولت در مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس برطرف شده و مخالفان می‌گفتند دولت بودجه را بد نوشته. حرفی که موافقان هم قبلاً آن را قبول داشتند. این یعنی جدای از جزئیات این لایحه یک صف‌کشی جدی مقابل دولت در بهارستان وجود دارد که البته از خیلی وقت قبل عیان شده بود. قالیباف، رئیس مجلس دیروز بعد از رد کلیات بودجه این اتفاق را فرصتی برای دولت خواند که می‌تواند از آن برای «اصلاح لایحه» استفاده کند. اما این امیدواری چقدر منطقی است؟ مجلس نه تنها از اساس انتقادات خود عقب ننشسته بلکه در یک ماه و نیم اخیر بخش زیادی از منویات خود ناظر به همین انتقادات را در مصوبات کمیسیون تلفیق لحاظ کرده و در نهایت با رد آن مواجه شده. حالا در فرصت کوتاه پیش رو دولت باید چه اصلاحاتی را لحاظ کند تا مجلسی که مصوبه کمیسیون تلفیق خود را این گونه ردکرده، راضی شود؟ به عبارتی ابهام این روزها این است که چه چیزی این مجلس را آن طور که قالیباف گفته راضی خواهد کرد؟ خصوصاً اینکه رئیس مجلس به دولت توصیه کرده که در راستای اصلاح لایحه بودجه «از تجربه کمیسیون تلفیق نیز بهره ببرد.» اما او توضیح نداده که اگر این تجربه موفق و باب میل مجلس است چرا صحن علنی با مصوبات کمیسیون تلفیق مخالفت کرده است؟
در چنین شرایطی و با توجه به اوضاع کشور، این سؤال جدی باقی است که فوت وقت یک ماه و نیمه توسط کمیسیون تلفیق، آن هم در حالی که قرار بود همه چیز به نقطه صفر برگردد، چه معنایی می‌دهد؟ مجلسی که نتوانست ظرف بیش از دو ماه اختلاف خود را با دولت حل کند، چگونه می‌تواند ظرف یکی دو هفته چنین کاری انجام دهد؟ به نظر می‌رسد تمایل بهارستان از همان ابتدا هم بر تدوین چند دوازدهم لایحه بودجه برای 1400 بود و حالا با رأی دیروز مجلسی‌ها مسیر برای این اقدام هموار شده است.
نظر شما
آخرین اخبار
