توقف پول‌پاشی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها

شورای پول واعتبار با هدف تنظیم بازار پول و کاهش رقابت مخرب نرخ سود بانکی در شهریور ماه سال جاری تصمیم گرفت که نرخ سود بانکی را به ۱۵ درصد کاهش دهد و بانک مرکزی نیز برای اجرای این بخشنامه نظارت ویژه ای را در دستور کار قرار داد که بنا بر اظهارات مقامات بانک مرکزی بانک ها تاکنون برای اجرای این بخشنامه همراهی مناسبی را داشته اند.

اما در این میان صندوق های سرمایه گذاری بانک ها مانعی برای جلوگیری از اجرای مناسب بخشنامه بانک مرکزی بود که با ارایه نرخ سود بالاتر از ۱۵ درصد و با رقم های حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد  اجرای این بخشنامه را با مشکلاتی مواجه کرده بودند. برای رفع این مشکل؛ سازمان بورس تاکید کرد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت باید امور را از شعب و بانک‌ها جدا کنند و نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار نیز باید در سپرده‌گذاری صندوق‌ها در بانک‌ها رعایت شود. سازمان بورس طی بخشنامه‌ای به تمام نهادهای مالی فعال در بورس و اوراق بهادار، شرایط سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت و امکان تضمین یا پیش‌بینی نرخ سود توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری را اصلاح کرد.

براساس این بخشنامه که ۱۰ آبان ماه سال جاری ابلاغ شد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر نمی‌توانند در اوراق خارج از بورس سرمایه‌گذاری کنند، همچنین صندوق‌های با درآمد ثابت از تضمین سود و صندوق‌های سرمایه‌گذاری از تضمین و پیش‌بینی سود منع شدند. صندوق های سرمایه گذاری فعال از تاریخ ابلاغ این مصوبه به رعایت مفاد این ابلاغیه و اصلاح شرایط خود هستند علاوه بر این از تاریخ ابلاغ، بررسی درخواست‌های تمدید فعالیت افزایش سقف واحدهای سرمایه‌گذاری و سایر تغییرات صندوق‌های سرمایه‌گذاری منوط به احراز شرایط این مصوبه و رعایت سایر قوانین خواهد بود.

در همین راستا شاپور محمدی؛ رییس سازمان بورس واوراق بهادار از اقدامات تنبیهی این سازمان برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری که بخشنامه نرخ سود بانک مرکزی را رعایت نکنند، خبر داده بود. محمدی در گفتگو با ایبِنا، با اشاره به تفاهم بانک مرکزی و سازمان بورس برای کاهش نرخ سود سپرده صندوق های سرمایه گذاری، اظهارداشت: سازمان بورس پیگیر کاهش نرخ سود سپرده ها در صندوق های سرمایه گذاری است. رییس سازمان بورس ادامه داد: سازمان بورس در همین راستا بر فعالیت صندوق های سرمایه گذاری نظارت دارد تا سپرده گذاری ها با نرخ های بالاتر از نرخ شورای پول و اعتبار سرمایه گذاری نشود.

حال پس از گذشت ۵۰ روز از ابلاغ این بخشنامه بررسی های میدانی خبرنگار ایبِنا در خصوص وضعیت اجرای این بخشنامه حاکی است که فعالیت بیشتر صندوق های سرمایه گذاری بانک ها متوقف شده و اکثر بانک ها دیگر واحدهای صندوق سرمایه گذاری را بازگشایی نمی کنند. در این میان تنها چند بانک در این زمینه فعالیت می کنند که البته نوع فعالیت آنها با گذشته بسیار متفاوت شده است به نحوی که این بانک ها دیگر به صورت ماهیانه سودی را به حساب سپرده گذاران این صندوق ها واریز نمی کنند بلکه سود حدود ۲۰ درصد را به مبلغ کل سرمایه به صورت روزانه اضافه می کنند و سپرده گذاران برای دریافت سود خود باید اقدام به ابطال واحد کرده که البته هزینه صدور و ابطال نیز هر کدام ۷۵ هزار تومان است.

در همین حال مشتریان صندوق ها برای دریافت سپرده خود باید چند روز زودتر به شعب بانکی برای ابطال واحدها اقدام کنند که این امر نیز جذابیت صندوق ها را در شرایط جدید بیش از پیش کم کرده است. ناگفته نماند که بانک ها در دور جدید برای صدور واحدهای صندوق از مشتریان خود درخواست کد بورسی می کنند که البته این امر تا قبل از ابلاغ بخشنامه سازمان بورس و اوراق بهادار نیز مرسوم نبود.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ از تشکیل تا انحراف

موضوع از آنجا شروع شد که به دنبال افزایش عرضه‌های اولیه سهام در سال‌ ۱۳۸۸، صندوق‌های سرمایه‌گذاری طبق قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید (مصوب سال ۱۳۸۸) با هدف تقویت سمت تقاضای بازار سرمایه به عنوان ابزار مالی جدید و فراهم آوردن موجبات ورود با واسطه سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز در فعالیت‌های کم ریسک بازار سهام به منظور تعمیق بازار سرمایه، معرفی شدند. اما با وجود اهداف مثبتی که برای ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده بود، در عمل این صندوق‌ها از هدف اصلی خود که همانا تعمیق بازار سرمایه از طریق تنوع‌بخشی به نهادهای مالی موجود و تقویت طرف تقاضا در بازار سهام است، دور شدند.

این در حالی است که برخی از مجوزهای قانونی که توسط نهادهای متولی بازار سرمایه صادر شد، باعث شد بانک‌ها و موسسات اعتباری فارغ از مقررات و الزامات بانک مرکزی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان دستاویزی برای جذب نقدینگی از طریق دور زدن مصوبات شورای پول و اعتبار در زمینه نرخ سود بانکی استفاده کرده و موجبات رشد بی‌رویه ارزش دارایی‌های آنها را فراهم آورند. حال با اجرای این بخشنامه راهکار جدید بانک ها برای جذب سپرده و نقدینگی از بین رفته و به نظر می رسد با پیچ و خم هایی که برای مشتریان صندوق ها گذاشته شده، جذابیتی که نرخ سود بالا برای مشتریان داشت نیز تا حدود زیادی از بین رفته است.