فدریکا موگرینی نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی پس از 5 سال و با اتمام دوره مسئولیتش در یکی از مهمترین نهادهای اروپایی، از سمت خود خداحافظی کرد.
محمدرضا ستاری
فدریکا
موگرینی نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی پس از 5
سال و با اتمام دوره مسئولیتش در یکی از مهمترین نهادهای اروپایی، از سمت
خود خداحافظی کرد. او در پیامی توئیتری با اشاره به پایان دوره مسئولیت خود
در امور خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا اعلام کرد: دوره خدمت من پس از پنج
سال فشرده به پایان میرسد. از تمام افرادی که در تبدیل اتحادیه اروپا به
شریکی قابل اعتماد، ستون چند جانبهگرایی و مدافع سرسخت حقوق بشر تلاش
کردند، متشکرم.
نام موگرینی پیوندی عمیق با موضوع توافق هستهای میان
ایران و گروه 1+5 دارد؛ جایی که او در بحبوحه به نتیجه رسیدن برجام جانشین
کاترین اشتون انگلیسی شد و در طول 5 سال گذشته با وجود تمامی مشکلات پیش
روی توافق هستهای یکی از حامیان سرسخت آن بود. موگرینی همچنین در این دوره
روابط نسبتاً خوبی با ایران داشت.
پیوند عمیق موگرینی با خاورمیانه
موگرینی
که پیش از تصدی مسئولیت عالی امور خارجی و امنیتی در اتحادیه اروپا، وزیر
خارجه ایتالیا بوده، سالهای زیادی را در زمینه فرآیندهای صلح خاورمیانه،
ارتباط با احزاب سوسیالیستی اروپا و آمریکا فعالیت کرده است. او متولد 26
خرداد 1352 در رم ایتالیا است و از سن 15 سالگی با عضویت در شاخه جوانان
حزب کمونیست ایتالیا، وارد سیاست شده است. موگرینی همچنین تحصیلات خود را
تا مقطع دکترای علوم سیاسی از دانشگاه ساپینرا رم با عنوان پایاننامه
«رابطه سیاست و دیانت در دین اسلام» دنبال کرده است.
در زمان موگرینی
تلاشهای زیادی به منظور تحکیم پایههای چندجانبهگرایی اروپایی در مقابل
سیاستهای یکجانبهگرایانه دولت ترامپ صورت گرفت. نمونه مشخص این مسئله را
میتوان در توافق برجام مشاهده کرد؛ جایی که علیرغم تمامی پیچیدگیهای
روابط فراآتلانتیکی، موگرینی به عنوان سردمدار سیاست خارجی اتحادیه اروپا،
برجام را میراث دیپلماتیک و چندجانبهگرایی اروپا دانسته و همواره تاکید
داشت که این توافق بینالمللی متعلق به یک یا دو کشور نیست، بلکه یک
قطعنامه سازمان ملل است که باید تمامی طرفها به آن احترام بگذارند.
وی
همچنین سال گذشته در کشاکش چالشهای دیپلماتیک میان آمریکا و اروپا در
گفتوگویی با خبرگزاری یورونیوز، در پاسخ به این پرسش که چطور میتوان با
دولت کنونی آمریکا صحبت کرد در حالی که دائماً متوسل به دیپلماسی توئیتری
است و نیز بیثبات و ناپایدار به نظر میرسد، تاکید کرده بود: با دوستان
آمریکاییمان زیاد صحبت میکنیم. این صحبتها در همه سطوح انجام میشود و
اروپا همیشه با یک صدا صحبت میکند. یاد طعنه هنری کیسینجر میافتم که گفته
بود «شماره تلفن اروپا را به ما بدهید.» الان آمریکا شماره تلفن اروپا را
دارد، اما حالا نوبت ماست که بپرسیم شماره تلفن آمریکا کدام است!؟
آیا بورل همچنان طرفدار ایران باقی میماند؟
حالا
پس از تغییر و تحولاتی که در راستای انتخابات پارلمانی اروپا صورت گرفته،
قرار است جوزف بورل وزیر خارجه اسپانیا جانشین فدریکا موگرینی در امور
خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا شود. این تحولات با توجه به شرایط کنونی
برجام و نیز سطح همکاریها میان ایران و اروپا که اکنون به سردی نیز
گراییده است، بسیار مهم خواهد بود.
در همین راستا به نظر میرسد
برخلاف مدیرکل جدید آژانس بینالمللی انرژی اتمی، مسئول تازه سیاست خارجی
اتحادیه اروپا نیز دارای مواضعی متعادل نسبت به ایران و برجام است. این امر
در زمان توقیف نفتکش ایرانی در تنگه جبلالطارق توسط نیروهای انگلیسی به
خوبی نمایان شد؛ جایی که بورل به عنوان وزیر خارجه اسپانیا این اقدام را
نقض حاکمیت ملی اسپانیا قلمداد کرده و آن را به فشار آمریکاییها مرتبط
دانست.
بورل سیاستمدار 72 ساله اسپانیایی، سابقهای طولانی در عرصه
سیاسی دارد. طبق بیوگرافیای که خبرگزاری یورونیوز از او منتشر کرده ست،
جوزف بورل در سال 1326 شمسی در روستایی در ایالت کاتالونیا اسپانیا متولد
شده است. پدر وی شغل نانوایی داشته و بورل در دوران کودکی با الاغ نانهای
مغازه پدرش را به اهالی روستا میرسانده است. او سپس در دوران جوانی موفق
به دریافت بورسیه تحصیلی شد و توانست در رشتههای مهندسی هوا و فضا، تحقیق
در عملیات در دانشگاه استنفورد آمریکا و نیز دکترای اقتصاد از دانشگاه
کمپلوتنسه مادرید تحصیل کند. بورل همچنین در دوران فعالیت سیاسی خود در
سمتهایی همچون، رهبری حزب سوسیالیست اسپانیا، وزیر محیط زیست، وزیر خارجه و
نیز رئیس پارلمان اروپا فعالیت داشته است.
گفته میشود که او یکی از
معدود سیاستمداران اروپایی است که نگاه ویژهای به ایران دارد. بورل بارها
از سیاست دولت ترامپ در قبال ایران انتقاد کرده و آن را یکجانبهگرایی
آمریکا دانسته است. هنگامی که او در فروردین ماه امسال به واشنگتن سفر کرده
بود، طی دیدارش با مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا صراحتاً اعلام کرده بود:
ما اروپاییها سیاستهای یکجانبه آمریکا را که بدون در نظر گرفتن دیگر
کشورها اتخاذ میشود، نمیپسندیم. وزیر خارجه اسپانیا در جای دیگر همچنین
به پایبندی ایران بر تعهداتش در برجام اشاره کرده و گفته بود: «ایران
تاکنون به دقت تعهدات خود را اجرا کرده و آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم
بر این موضوع تاکید کرده است. درنتیجه هیچ توجیهی برای خروج آمریکا از این
توافق وجود ندارد.»
بورل همچنین در واکنش به ماجرای حمله و انفجار
نفتکشها در خلیج فارس گفته بود که هیچ شواهد روشنی وجود ندارد که نشان دهد
ایران پشت این حمله قرار داشته است. او ضمناً اقدام ایران درخصوص کاستن از
تعهدات هستهای و نیز افزایش میزان ذخیره اورانیوم غنیشده را نیز برخلاف
برجام ندانسته است. هرچند اکنون با توجه به شرایط پیچیده برجام هنوز مشخص
نیست که آیا بورل همچنان به رویکرد قبلی خود نسبت به ایران پایبند خواهد
بود یا خیر؟ اما کارشناسان معتقدند از مجموع مواضع سیاسی جوزف بورل میتوان
برداشت کرد که او نمونهای جدیتر از نگاه سیاسی فدریکا موگرینی در قبال
برجام و البته نگاه تقابلی شدیدتر نسبت به آنچه سیاستهای یکجانبه آمریکا
خوانده میشود، است.