نخبگان در کانون اقتصاد

مرجان اسلامی فر
خبرنگار
طی هفت سال گذشته شمار شرکت‌های دانش بنیان از 100 واحد به 4561 واحد رسیده و تا دو سال آینده به 10 هزار واحد می‌رسد. «هر جوان نخبه پاره تن ایران عزیز ماست و برای رفع مشکلات نخبگان باید سند راهبردی امور نخبگان را کاملاً جدی اجرا و پیگیری کرد.» رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی این موضوع را مطرح کردند.موضوعی که این روزها نخبگان وشرکت‌های دانش بنیان دنبال می‌کنند. شرکت‌های دانش بنیان و نخبگان، خواهان ایجاد بسترهای مناسب در محیط کسب و کار کشور برای فعالیت خود هستند، اینان می‌گویند که روند اقتصادی کشور به گونه‌ای است که نمی‌توان ایده‌ها را عملیاتی کرد. آنهایی هم که ایده‌هایشان به سرانجام رسیده است، شانس آوردند. اما برخی‌ها شانس را به عملیاتی شدن ایده‌ها پیوند نمی‌زنند و می‌گویند که اگر طرح و ایده‌ای خوب باشد و البته نیاز جامعه می‌توان با کمک معاونت علمی ریاست جمهوری آن را به سرانجام رساند. آنگونه که با حوزه‌های مختلف صحبت کردیم، به این نتیجه رسیدیم که نخبه‌گرایی راهبرد اقتصاد دانش بنیان است. بدین جهت زمانی می‌توان شرکت‌های دانش بنیان و پویا در کشور داشت که نخبگان را جذب و ایده‌های خاص آنها را به سمت تجاری‌سازی ببریم. این امر ضمن کمک به افزایش نرخ اشتغال می‌تواند از خروج ارز جلوگیری کند. اقتصاد ایران زمانی می‌تواند به مجموعه‌های دانش بنیان تکیه کند که در تمام حوزه‌ها فعالیت آن گسترده شود و در بخش‌های اقتصاد ریشه داشته باشد. درست است که در زمینه علوم پزشکی، صنعت، کشاورزی و نفت پیشرفت‌های خوبی حاصل شده است اما در زمینه مدیریت اقتصاد، حقوق و مسائل اجتماعی جای خالی ایده نخبگان و شرکت‌های دانش بنیان دیده می‌شود. در این گزارش در مورد فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و پرورش نخبگان گفت‌و‌گوهایی انجام دادیم که در ادامه می‌آید:

7چالش  

گرفتن مجوز برای تولید محصول و یا تجهیزات مورد نیاز کشور بین 6 تا 8 ماه طول می‌کشد این در حالی است که در مدت یک هفته می‌توان مجوزها را صادر کرد.
ریسک سرمایه‌گذاری شرکت‌های دانش بنیان پوشش داده نمی‌شود.
فضای کسب و کار برای حضور مجموعه‌های دانش بنیان فراهم نیست.
در حالیکه دانش بنیان‌ها در زمینه تولید یک محصول و تجهیزات در حال فعالیت هستند برخی از مجموعه های دولتی بدون در نظر گرفتن تولید داخل، واردات انجام می‌دهند.
تسهیلات مالی با مشکلات متعدد در اختیار دانش بنیان‌ها قرار می‌گیرد.
نخبگان و دانش بنیان‌ها هنوز ارتباط با صنعت و تولید ندارند.
نخبگان در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و حقوق ورود نمی‌کنند.

تولد 10 هزار شرکت دانش بنیان

اسماعیل قادری فرد، رئیس مرکز توسعه فناوری راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری درباره فعالیت شرکت‌های دانش بنیان، به «ایران» گفت: بر اساس آخرین آمار 4 هزار و 561 شرکت دانش بنیان ثبت شده‌اند و در حال فعالیت هستند، این در حالی است که تا قبل از دولت‌های یازدهم و دوازدهم تعداد شرکت‌های دانش بنیان به 100 شرکت هم نمی‌رسید.وی پیش‌بینی کرد که تا پایان عمر دولت دوازدهم تعداد شرکت‌های دانش بنیان به 10 هزار شرکت برسد و این امر کمک خواهد کرد تا روند تولید در بخش‌های مختلف با سرعت طی شود. قادری فرد با بیان اینکه اجرایی‌سازی قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان باعث شد که در این حوزه پیشرفت‌های خوبی به دست آید، افزود: قانون یاد شده کمک کرد تا سرعت ایجاد شرکت‌های دانش بنیان‌ افزایش پیدا کند. رئیس مرکز توسعه فناوری راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری گفت: شرکت‌های دانش بنیان بر اساس نیاز بازار به سمت تولید محصول و تجهیزات می‌روند، لذا شرکت‌های دانش بنیان که باید حقوقی ثبت شده باشند می‌توانند از تسهیلات معاونت علمی رئیس جمهوری
 استفاده کنند.
ترک تشریفات مناقصه
وی افزود: معاونت علمی ریاست جمهوری برای بازارسازی مجموعه‌های دانش بنیان تسهیل گری می‌کند و حدود 130 خدمت در قالب قانون حمایت شرکت‌های دانش بنیان ارائه می‌شود. از جمله خدمات، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های خطر آفرین یا ریسک دار، اعطای معافیت مالیاتی، ترک تشریفات مناقصه و... است که ارائه می‌شود.
گواهینامه برای صادرات
رئیس مرکز توسعه فناوری راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری اذعان داشت: از دیگر حمایت‌هایی که این معاونت برای مجموعه‌های دانش بنیان در نظر گرفته این است که گواهینامه‌های بین‌المللی می‌دهد. برای اینکه امکان صادرات برای شرکت‌های دانش بنیان فراهم باشد به فعالان این حوزه گواهینامه اعتبار بین‌المللی داده می‌شود که منطبق با استانداردهای جهانی است.
در تعرفه‌ها حمایت می‌کنیم
وی ادامه داد: یکی از کارهایی که در جهت پشتیبانی از شرکت‌های دانش بنیان انجام می‌شود این است که هر سال نظام تعرفه‌گذاری را به سمت حمایت از تولید افزایش می‌دهیم. در این شرایط محصولاتی که توسط شرکت‌های دانش بنیان ساخته می‌شود دیگر توسط مجموعه‌های دیگر وارد نمی‌شود چرا که تعرفه بالا، قیمت نهایی کالا را افزایش می‌دهد. تصور می‌کنم تا پایان سال‌جاری 150 تا 200 قلم کالا مشمول افزایش تعرفه شود.

4 پروژه حمایتی داریم

حسن آقاکثیری، رئیس مرکز توسعه فناوری و صنایع پیشرفته وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و چگونگی همکاری با این مجموعه‌ها، گفت: یکی از پروژه‌های حمایتی وزارت صنعت، معدن و تجارت اجرای طرح توانمندسازی تولید و توسعه اشتغال پایدار(طرح ملی تاپ)، دو؛ حمایت از ایجاد دانش فنی وفناوری تولید محصولات منتخب وارداتی از نظر ارزبری با همکاری دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و شرکت‌های دانش بنیان، سه؛ حمایت از رسوخ فناوری‌های ایجاد شده توسط شرکت‌های دانش بنیان به صنعت و در نهایت چهارم؛ ایجاد مراکز تحول دیجیتال در مواجهه و پیاده‌سازی با انقلاب صنعتی چهارم است. وی درباره ایجاد مراکز تحول دیجیتال تصریح کرد: مراکز تحول دیجیتال در شهرک‌های صنعتی ایجاد خواهد شد و آنها به صنایع فعال در شهرک‌های صنعتی کمک خواهند کرد تا آماده رویارویی با انقلاب صنعتی
 چهارم شوند.
تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه
وی افزود: هدف ما در دستیابی به دانش فنی محصولات ارزبر افزایش رقابت پذیری بنگاه‌ها، تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه و فراهم‌آوری زمینه‌های رسوخ دانش و فناور‌ی‌های جدید در بنگاه‌های اقتصادی است. ما به دنبال خلق ارزش افزوده جدید از طریق توسعه تولید کالا، خدمات و عملکرد دانش بنیان هستیم.
تقویت کارآفرینی
رئیس مرکز توسعه فناوری و صنایع پیشرفته وزارت صنعت، معدن و تجارت اذعان داشت: گسترش فعالیت‌های تحقیق و توسعه در بنگاه‌های اقتصادی، ارتقای سطح مهارت فارغ التحصیلان دانشگاهی و آمادگی آنها برای حضور در محیط کار متناسب، تقویت کارآفرینی، اشتغالزایی و افزایش فرصت‌های شغلی جدید از جمله اهدافی است که در 4 پروژه مربوط به مجموعه‌های دانش بنیان دنبال می‌شود.
فعالیت جدید با دانش بنیان‌ها
وی تأکید کرد: ما کارهای بسیار خوبی در همکاری بین صنعت و شرکت‌های دانش بنیان در حال انجام داریم که این امر کمک قابل توجهی به توسعه فعالیت مجموعه‌های دانش بنیان و البته توسعه صنعت می‌کند.
30 درصد محصولات از تکنولوژی بالا استفاده می‌کنند
آقاکثیری با بیان اینکه از حدود 4 هزار و 500 شرکت دانش بنیان، 2 هزار و 190 شرکت دانش بنیان صنعتی هستند، افزود: طبق شاخص جهانی یونیدو 30 درصد محصولات تولیدی صنعت از تکنولوژی متوسط رو به بالا استفاده می‌کنند، لذا ما باید سعی کنیم تا این درصد را افزایش دهیم و شرکت‌ها را از نظر تکنولوژی ارتقا دهیم.

جذب نخبگان برای توسعه فعالیت‌های دانش بنیان

سعید سهراب‌پور، قائم مقام سابق بنیاد ملی نخبگان و رئیس دبیرخانه جذب نخبگان در دانشگاه‌ها در بنیاد ملی نخبگان درباره فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و نقشی که نخبگان در ایجاد شرکت‌های دانش بنیان دارند، گفت: یکی از ضرورت‌ها برای توسعه شرکت‌های دانش بنیان، نخبه پروری است. وی افزود: یکی از موفقیت‌های دولت در جذب نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور بوده است به گونه‌ای که توانستیم از برترین دانشگاه‌های جهان 300 نفر ایرانی را جذب و آنها را به کشورشان برگردانیم. سهراب‌پور ادامه داد: 300 نفر نخبه که در دانشگاه‌های معتبر خارجی تدریس می‌کردند اکنون به هیأت علمی دانشگاه‌هایی چون شریف، تهران، امیرکبیر و علم و صنعت آمدند و می‌توان از آنها برای توسعه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و به روز شدن تکنولوژی استفاده کرد.
حقوق نخبگان که از دانشگاه‌های خارجی آمدند؛ 4 میلیون
وی گفت: جذب 300 نخبه که در خارج از کشور و در بهترین دانشگاه‌های جهان بودند، کار بسیار سختی بود ولی آنها به خاطر کشورشان برگشتند بدین جهت برای این‌که انگیزه نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور بیشتر شود باید حقوق آنها را افزایش داد، در حال حاضر حقوق ماهانه این نخبگان 4 میلیون تومان است. اگر می‌خواهیم فضا را برای توسعه فعالیت‌های دانش بنیان فراهم کنیم بایستی به نخبگان اهمیت بیشتری دهیم. استاد دانشگاه شریف افزود: معاونت علمی ریاست جمهوری در راستای توسعه فعالیت‌های دانش بنیان و حرکت به سمت تکنولوژی‌های روز، سیاست جذب نخبگان را پیاده‌سازی کرد و به موفقیت‌های خوبی رسیده است. اما برای آنکه فعالیت دراین بخش به سرانجام برسد، بهتر است که از دوره دبستان به سمت آموزش و نخبه پروری حرکت کنیم.
از صفر به 4500 رسیدیم
وی در لابه‌لای صحبت هایش گفت سورنا ستاری (معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری) دانشجوی من بوده است و می‌داند چگونه مجموعه‌های دانش بنیان را تقویت کند، کارنامه کاری او هم نشان می‌دهد که طی این مدت بیش از 4500 شرکت دانش بنیان ایجاد شده و 300 هزار نفر در این حوزه مشغول به کار هستند. ما از صفر و طی مدت 7 سال به پیشرفت مجموعه‌های دانش بنیان رسیده‌ایم.
رئیس دبیرخانه جذب نخبگان در دانشگاه‌ها اظهارداشت: ما باید از صنایع سنتی عبور کنیم و به صنایع جدید با تکنولوژی روز برسیم. در این صورت می‌توان شرکت‌های دانش بنیان را توسعه داد و فعالیت‌های آنها را به صنعت گره بزنیم.
وی با بیان اینکه واردات هر نوع کالایی که توسط مجموعه‌های دانش بنیان تولید می‌شود، باید ممنوع شود، گفت: در شرایطی که کشور به ارز نیاز دارد چرا سفارش کالا و تجهیزات به مجموعه‌های دانش بنیان داده نمی‌شود؟ چرا تولیدکنندگان برای توسعه تکنولوژی خود سراغ شرکت‌های دانش بنیان نمی‌روند؟
دانشگاه نباید التماس کند
رئیس دبیرخانه جذب نخبگان در دانشگاه‌ها تأکید کرد: صنعت باید طرف دانشگاه، نخبگان و مجموعه‌های دانش بنیان برود نه آنکه دانشگاه و دانش بنیان‌ها التماس صنعت کنند تا کار آنها را ببینند.

محدودیت برای کسانی که واردات انجام می‌دهند
رضا الفت نسب، رئیس انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی درباره فعالیت شرکت‌های دانش بنیان گفت: ماهیت شرکت‌های دانش بنیان تولید علم است. کسب ثروت شرکت‌های دانش بنیان از به وجود آوردن علم و ابزارهای علمی است. دانش بنیان‌ها در چارچوب‌های مختلفی فعالیت می‌کنند، برخی در حوزه نفت و گاز، گروهی دیگر در بخش صنعت و گروهی دیگر در حوزه کشاورزی فعال هستند. وی ادامه داد: شرکت‌هایی که هنوز به مرحله دانش بنیان نرسیدند به آنها خلاق گفته می‌شود، این شرکت‌ها تلاش می‌کنند تا با استفاده از علم روز و خلاقیت به سمت دانش بنیان شدن حرکت کنند. رئیس انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی اظهارداشت: خیلی‌ها تصور می‌کنند که دانش بنیان‌ها فقط در بخش ای سی تی فعال و سایر حوزه‌ها از این بخش بی‌بهره هستند ولی ارزیابی فعالیت آنها نشان می‌دهد که در اکثر حوزه‌های تخصصی ورود کردند.
الفت نسب با بیان این‌که معاونت علمی ریاست جمهوری از شرکت‌های دانش بنیان حمایت می‌کند، گفت: بخش‌های صنعت، کشاورزی، تولیدکنندگان، سرمایه گذاران باید ارتباط خود را با دانشگاه‌ها قوی کنند تا نتیجه مناسبی از همکاری‌های مشترک عاید کشور شود. البته عکس این اتفاق هم باید رخ دهد به گونه‌ای که دانشگاه‌ها سراغ مراکز تولید و وزارتخانه‌ها بروند.
جوانان و تکنولوژی؛ دوگانه تولید
رئیس انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی اظهارداشت: این روزها نیاز اصلی تولید چیست؟ به اعتقاد من؛ مهم‌ترین نیاز این است که جوانان وارد تولید شوند و از تکنولوژی‌های روز استفاده شود. به‌طور قطع شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند این مهم را اجرایی کنند. وی با بیان اینکه شرکت‌های دانش بنیان مشکلات متعددی دارند که باعث ناامیدی و دلسردی آنها از ادامه کار می‌شود، تصریح کرد: برخی از وزارتخانه‌ها دستور واردات کالا و تجهیزاتی را می‌دهند که تولید آن محصول توسط شرکت‌های دانش بنیان در کشور انجام می‌شود، وقتی شرکت دانش بنیان ضرر و زیان ببیند دیگر تمایلی به توسعه فعالیت و سرمایه‌گذاری ندارد.
مدیر دولتی اجازه ندارد
الفت نسب گفت: توصیه می‌کنم که در مجلس قانونی تصویب شود مبنی بر اینکه اگر مجموعه ای(سازمان دولتی) کالای مشابه ساخت داخل را وارد کرد، مجازات شود، وقتی چنین قانونی در کشور باشد، دیگر مدیر دولتی به خود اجازه واردات تجهیزات و کالایی را که مجموعه‌ های دانش بنیان تولید می‌کنند ، نمی‌دهد.


پیگیری ماجرای سفارش خارجی

طبق فیلمی که در پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای منتشر شده بود، در روزی که مقام معظم رهبری از توانمندی 30 شرکت دانش بنیان در نمایشگاه شرکت‌های دانش بنیان و فناوری‌های برتر(17 مهرماه) بازدید کردند، یکی از اعضای یک شرکت‌ دانش بنیان که در تولید دستگاه همودیالیز فعال بود، از عملکرد وزارت بهداشت مبنی بر اینکه کل سفارشات مورد نیاز همودیالیز را به این مجموعه نداده و حدود 500 دستگاه از خارج از کشور خریداری کرده است، انتقاد کرد.  او گفت: دستگاه همودیالیز کار تصفیه خون را برای کسانی که کلیه شان را از دست داده‌اند، انجام می دهد. با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری 540 دستگاه آن را به وزارت بهداشت فروختیم اما متوجه شدیم 500 دستگاه دیگر مورد نیاز از سوی وزارت بهداشت وارد شده است، وقتی به وزارت بهداشت اعتراض کردیم، آنها گفتند برای تعادل بازار بخشی را وارد کردیم. وی در ادامه سؤال کرد: «حال سؤال ما این است وقتی چنین دستگاهی در داخل تولید می‌شود چرا باید واردات آن صورت گیرد؟»رهبر معظم انقلاب، خطاب به سورنا ستاری معاون علمی ریاست جمهوری بیان کردند که این موضوع باید جدی دنبال شود. گروه اقتصادی، ماجرای خرید وزارت بهداشت را همزمان با تأکید مقام معظم رهبری پیگیری کرد. اسماعیل قادری فرد، رئیس مرکز توسعه فناوری راهبردی معاونت علمی رئیس جمهوری، به «ایران» گفت که آن شرکت (شرکت دانش بنیان تولید کننده دستگاه همودیالیز) به صورت بالقوه می‌توانسته هزار دستگاه تولید کند، از آنجا که دستگاه تصفیه خون نیاز ضروری کشور است وزارت بهداشت مجبور به واردات شده است. لذا این امر کم کاری وزارت بهداشت نبوده است.